Walkman û hilbijartina tenêtiyê

Ji klavyeya xewname

Xwendin

Dema ez nû bi nû bi fikrên siyasî dihesiyam sala min a sisiyan bû di liseyeke Mûşê de. Her min sancûyên nasnameya xwe dikişand. Ji ber rehetir min dikaribû xwe bigîhandayê, mûzîk bo famkirina nasnameya min rêya herî hêsan bû. Hê nû hayê me ji walkmana çêdibû û di telefonên jî ji bo min gelek biha bûn. Min gelek hewes dikir ka bergohkek bixim gohê xwe û heta sibehê li ber mûzîkê bim. Min ji malê çend qaset hanîbûn yurdê lê teyba min tunebû. Di zivistaneke gelek sar de li bûfeyeke min teybeke piçûk a meriv dikaribû di cêva xwe de bigerîne peyde kir. Heta ez ji sûkê hatim yurdê destê min li ser teybê bû. Nêzikê pênç qaset li cem min hebû û min wan gelek caran gohdar kir; Diyar, Kawa, Aram Tigran, Şiwan... Lê ji ber bergohk li teybê nedihat bi mecbûrî hevalên min ên odê jî gohdar dikirin û pirî caran min dengê teybê kêm dikir. Çendek şûn de ku walkman berbelav bûn, min yeka renghêşîn kirî û bi rehetî kîjan mûzîk bixwasta gogdar dikir.

Dema min pirtûka Iain Chambers ya bi navê Göç, Kültür, Kimlik (Ayrıntı, 2014) ku bi giranî li ser "wek warê koçberên nû bajêr" disekine û di navberê de jî hin serpêhatiyên xwe vedibêje xwend ev bîranînên min hatin bîra min.

Di pirtûkê de bajariyan wek sirgûniyan bi nav dike. Ji bo wan kesan her cihê xwe digihînê, cihê derbasbûnê ye. Di bajarê mezin û piralî de her tişt tu caran bi tevayî nabe yên me lê bi awayek em tevlî auraya wan dibin.

Di beşa "Meşa bi Bergohkî" de li ser walkmana disekine. Di destpêka beşê de ji Brian Hatton pirsa "Gelo em ji tenê bimînin nayên bajêr?" digre û li ser tenêtî û bergohkan dewam dike. Walkman fikreke xwediyê Sony Akio Morita e ku dema 1980an de li kuçeyê New Yorkê dimeşe tê hişê wî. Bi saya walkmanê êdî derfetê mûzîk li ser xwe gerandinê jî derket.

Walkman li gor amûrên din taybet e. Amûrên din ji ber kesên din jî gohdar dikin hinek kamusal e; wek radyo, teybên otomobîla... lê walkman bi te sînorkirî ye. Chambers vê bi bajarî bûn û xwasteka tenêbûnê ve girê dide. Bi saya walkmanê hawîrdora me di destê me de ye û kengê em bixwazin bi Stop/Startê dîzayn bikin. Di dawiyê de jî dibê; perçeyek ji koçberên modern ên bajariyan e û êdî perçeyeke protez ê bedenên mobîl e.

Bi xwandina vê beşê re bîranînên min ên bi teyb û walkmanê re hatin ber çavên min. Walkman êdî di nav qelebaliqiyê de hilbijartina tenêtîyê ye.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

"Ez ji ku dest bi helbestê bikim di dawiyê de têm li payîzê disekinim"

Ji klavyeya xewname

Xwendin

6 Şirove hatî kirin

Di demsalek sipî de dema em bi trênê derbasê Qersê bibûn, ji wir jî em li Wanê bibûn mêvanê Yehya. Çend rojan ji me re mazûvanî kiribû. Di biharek de min pirtûka wî Anatomiya Demsalên Zer nas kiribû û her wisa jî jê hez kiribû. Di şevên sar ên zivistanê de em li ser her tiştê axivîbûn her wiha li ser van pirs û bersivên jêrê jî lê ancax nehe bû nesîb derbasê nivîsê bibe.

Helbestên Yehya gelek hatin hezkirin. Hin jê bûn benîşt di devê keç û xortan de, hin jê hatin xwendin li ser Youtube û hin jî li ser dîwaran hatin neqşandin. Ew î xwe zêde nîşan neda û her wiha kesî/ê jî wî zêde nas nekir.

Bêyî ez wek destpêka hevpeyvînê zêde dirêj bikim û bi fikrên xwe tevlî nivîsê bibim (bêyî pirsan) gotin û fikrê Yehya li ber we radixim.

Te di 2015an de di Pêşbirka Helbestê ya Arjen Arî de xalat stend. Ji bo helbestvanek xelat stendin tê çi meneyê?

Ji bo helbestkarekî bi, taybetî jî ji bo helbestkarekî ciwan xelat sitendin tê wateya peyitandina helbestên wî/wê. Pêşbaziyên bi vî rengî helbestkarê/a ciwan derdixe ser sahneya wêjeyê. Xelat ji bo helbestkarê/a ciwan rêya xwendin û naskirinê vedike. ango jê re dibe reklam. Ev tişta han qet nebe ji bo pirtûka min derbasdar e. Di sala 2015an de gelek helbestkarên ciwan berhemên xwe yên ewwil çap kirin. Ji vana çend heb eleqeyeke mezin dît? Ez bibêjim a min jî di nav de ti berhema ewil rastî eleqeyeke mezin nehat. Ev ji kêmasiya nivîskar û pirtûkê zêdetir bi weşanxane, xwendekar û nebûna rexne û danasîna pirtûkên nû derketî re eleqedar e. Bes qet nebe bi saya xelatê berhema min ji yên din bêhtir hat belav kirin û xwendin. Bi saya wê xelatê hinek kesan meraq kir û pirtûka min sitend. Yanî tişta kir ku Anatomiya Demsalên Zer ber bi çav bibe, dayîna xelatê ye. Ji bo her kesî wilo ye ev. Pirtûk hatibe xelat kirin hêjayî xwendinê tê dîtin. Bêguman beriya xelat sitandinê jî helbestên min di kovaran de dihatin weşandin bes ev helbestana zêde bal nekişandin. Ev tiştekî normal e. Di dema me de berhemek bêyî reklam û beyî danasînan kêm caran ji hêla xwendekaran ve tê hez kirin. Lê çawa ku dosye di pêşbaziyeke ciddî de, ku jurîyên van pêşbaziyan jî bi pirranî helbestkarên pêşketî û pispor in, xelatê distîne ev ji wê berhemê re dibe nîşaneke payebilindiyê. Xelatên bi vî rengî herwiha barê helbestkar jî giran dike. Ciwanê/a xelat sitendî piştî xelatê û pê ve wê nikaribe wek berê rehet be. Xelata ku sitendiye asta wî diyar kiriye û êdî divê ji berê baştir bixebite. Ji ber ku êdî xwendekar jî jê bi hêvî ne. Bêguman ev rêya berhem û xebatên serkeftîtir jî vedike. Qet nebe ji bo min wilo ye. Beriya xebatê ez ew çend baş nedixebitîm lê piştî xebatê min him xwendinên xwe û him jî nivîsandina xwe sîstematîze kir. Niha jî heman awayî xebatên xwe didomînim.

Di çend helbestên te de dijberî û lihevnekirina gundîtî û bajarîbûnê heye. Her çiqas piraniya kurdan hê jî gundî bin jî çi ji ber kar, çi ji bo xwandinê kesên bi nivîsê re eleqedar in li bajaran dimînin ku tu jî yek ji wan î. Tu vê têkiliyê çawa dibînî?

Tespîta te di cî de ye. J Helbest ji dijberiyên rojane ên jiyanê û dijberiyên hest û tevgerên helbestkar bi xwe çêdibe. Kesê helbestê dinivisîne bi xêra van dijberiyan wêneyê civak, hest û têkiliyên di navbera mirovan dikşîne û helbesta xwe wilo dinivisîne. Binêre, dinya cihekî xweş bûya, êş, elem, acizî, mirin, têkçûyîn nebûya bêguman wê helbest jî nebûna. Tenê di ûtopyayan de helbest tune ye. Ji ber ku di girava ûtopîk de dijberî tune ye pêdivî bi helbestê jî nayê dayîn. Rast e di helbestên min de dijberiya gundîtî û bajarîbûnê heye. Ev taybetmendî ne tenê di helbesta min de di tevahiya helbestên helbestkarên kurd de heye. Helbestkarê kurd çavê xwe li gund vedike, zarokatî û ciwaniya xwe li gund derbas dike paşê bo xwendinê tê bajar. Li bajêr dest nivîsandina kurdî dike û kesayetiya wî jî li bajêr dikemile. Lewre piyekî helbesta kurdî li bajêr û piyê din jî li gund e. Helbestkarê kurd tecribe û bîranînên xwe ji zarokatiya li gund derbas bûye distîne û zanina xwe ya helbestê jî ji bajar. Ji ber vê sedemê her du tiştê em behs dikin bi awayekî dikevin helbestê. Lê weke Kawa Nemir di helbesta xwe ya “Rawestgeha Dilen Şikestî” de dibêje, berê helbesta kurdî tim ji gund ber bi bajêr ve ye. Ev ji hatina Stenbolê ya Hecî Qadirê Koyî û vir ve wiloye. Helbestkarê kurd him ji ber ruhê demê û him jî ji ber pêdiviya civakeke bajarî û modern nikare durî bajêr bimînê. Bes ji bo helbesteke xurt û bi bingeh jî sud ji jiyana gundîtîyê tê wergirtin. Qesta min ji jiyana gundîtîyê zimanê tenurê ye. Ew zimanê Nudem Hezex her di helbest û nivîsên xwe behs dike. Divê wilo be jî, tu jî dizane dengbêjî çavkaniyeke girîng e bo helbesta kurdî û helbestkarên kurd. Lê di vir de tişta muhîm ev e, divê helbestkarên kurdan kelepora helbesta me ya klasik jî ji bîr nekin. Tim dibêm heke di bingeha helbesta me de Cizîrî û Evdal tunebe ew helbest wê bi piyekî be. Wê tehmsarkî û nîvco be. Heke ev tiştên min go, bêyî helbesta cîhanê a hevdem were kirin wê dîsa helbesteke baş dernekeve. Yanî helbestkarê kurd ne dikare tene bi ziman û hêmayên helbesta gelêrî binivîse, ne jî dikare bibe şopînerekî helbesta klasik. Di vir de wergera helbestê gelekî girîng e. Helbesta modern a cîhanê û bi taybetî jî a frensîyan divê li kurdî were wergerandin. Bo helbesteke baş pêdivî bi wergerên baş jî heye bes mixabin wergera helbestê zêde nîne.

Li Keleha Wanê, Sibat 2017
Foto: Kulîlk

Di helbestên te de dubarekirina çend peyv û hevokan hene. Her çiqas heta radeyek ev wek tarz bê dîtin jî tu difikirî ku ev bibe sedema qelsiyê?

Tu jî di nav de çend hevalan xetereya dubarekirina peyv û gotinan di helbestên min de anîn ziman. Ev xetere helbet heye. Yani xetereya xwedubarekirinê her heye bêguman. Lê di dîwana xwe ya ewwil de bi taybetî min xwest hin gotinan di hin helbestên xwe de dubare bikim. Bi wî awayî min xwest çêl helbestên xwe yên din jî bikim. Wan bi bîr bînim. A din jî ji bo hesta xwendina helbesteke dirêj bi xwendekaran re çê bibe min ew tarz ceriband. Helbesteke dirêj a ji gelek beşên nêz û dijberî hev pêk tên bû daxwaza min. Çiqasî bi ser ketim nizanim. Kêfa min ji vî awayê nivîsandinê re hat, di dîwana min a duyem de wê dubarekirinên bi vî rengî hebin dîsa. Tiştekî din, min xwast armoniya di helbesta klasik û gelêrî de heye di helbesta min de jî hebe. Te dî di her du helbesta de jî dubarekirina deng û peyvan muhîm e. Helbest li ser dengan tê saz kirin. Rîtma ku bi gotinên dubarekirî tê saz kirin him bandora helbestê him jî lîrîzma wê xurttir dike bi min. Deng, ji stûnên helbestê ya herî zexm e. Helbest bi deng û peyvan tê nivîsîn. Fikir, xeyal, hêma li du deng tên. Em bêjin tu ji helbestê deng û peyvên dubarekirî derxe wê tene xirecira pexşaneke hişk bimîne. Lewre fikra helbestên bi dubarekirinan hatiye nivîsîn bi min xweş tê. Ez ê rîska xwe dubarekirinê dîsa hildim. Dibe tiştine baş ji vê rîskê derkevin û berê helbesta min bi asoyeke din vekin. Ji bo nûbûnê rîsk baş e. J

Te di helbesta “Hunera Helbestê” de poetîkaya helbesta xwe diyar kirî ye. Mînakên wiha zêde tune ne. Tu di derbarê poetîkayê û poetîkaya xwe de çi difikirî?

Poetîka fikren li ser hunera helbestê ye. Ji Arîsto û heta niha çi ji hêla fîlozofan çi jî ji hêla rexnegir û helbestkaran metnên ji bo fêmkirina helbest û helbestkariyê têne nivîsîn. Ev metnên ha bi awayekî reçeteyên helbestên baş in. Her helbestkar xwedî poetîkayeke taybet e. Ango li cîhanê bi qasî hejmara helbestkaran ewqas jî poetîka heye. Wek kesekî helbestê dinivîse, fikrên min jî di derbarê vê meseleye de heye. Di helbesta xwe ya hunera helbestê de min xwest di derbarê poetîkaya xwe de çend tiştan bibêjim. Bes bêyî ku helbestê di nav retorik û fikrên pexşanî de bixeniqînim, min ew nivîsî. Di helbesta kurdî de çend mînakên wilo hene nizanim lê axir helbestkarên kurd jî di nav de her helbestkar di helbestên xwe de bi awayekî cih didin poetîkaya xwe jî. Yek ji wan helbesta Berken Bereh a kurt û ecêp e ya bi navê Belavok e. Manîfestoya helbesta kurdî ya antîkolonyal e. Bi sernavê Hunera Helbestê jî ji Paul Verlaine bigre hetta Luis Aragon ji Aragon bigre hetta Csezlaw Milozs gelek helbestkarên mezin ên cîhanê helbestên bi vî rengî nivîsîne. Ez werim ser poetîkaya xwe… Em neteweyeke kolonyalkirîne loma divê helbesta me jî antî-kolonyal be. Şerta helbesta min a ewwil ev e. Ji nav şaxên hunerê şaxa herî protest helbest e. Helbesta me jî ji Xanî û heta niha ve protest e. Lê helbest dema protest be jî divê ji hunerê neyê şuştin. Jixwe dema wilo dibe mirov nikare ji wê metne re bibêje helbest jî. Bi min helbestkar çi û çawa binivsîne jî divê ji estetîkê tawîzan nede. Ew tişta dixwaze bi xwendekaran bide his kirin dikare tenê bi çel kirinan bike, ne bi qêrînan. Helbestkarê frensî Mallarme dibê, helbest bi peyvan tê nivîsîn, ne bi fikran. Gotineke pir rast e, yanî heke helbest bi fikran bihata nivîsîn wê demê, wê helbestkarên herî mezin filozof bûna. Lê divê ev jî were gotin, helbest bê fikir jî nabe. Fikra di pişt peyv û dengan de hatiye nuxumandin bandora helbestê xurt dike. Helbest, tiştekî nabêje, ne hewceyî bibêje jî. Ew çêl dike, dipispisîne. Bi gotineke din helbest vêketina çirûskekê ye di hest û mejiyê mirov de.(ev bû tiştekî çirûskîst bawerim J ) Kesê helbestê dinivîsîne bi rêya helbesta xwe xwe jî bedew dike. Helbest rêya xwenasînê jî dide helbestkarê xwe. Helbest xwe saz kirina şexsî ye jî. Yanî kes ango şexs xwe bi rêya helbestê saz dike. Tabî piştî helbest ji pênusê derket ew dibe aidî her kesî. Êdî helbestkar ne dikare mudaxaleyê lê bike ne jî dikare wê pûç bike. Ew hatiye nivîsîn û li wira li benda xwînerên xwe ye. Xweser e edî.

Di helbestên te de dîmeneke payîzê ya bê ser û ber li ber meriv tê raxistin, her wiha zer, îlon… Di emrek wiha ciwan de bo çi payîz?

Bê payîz nabe. J Bi min ji nav demsalan demsala herî xweş li hunerê tê payîz e. Di hemû şaxên hunerê de payîz cihekî girîng digre. Heke em serî li sembolîzasyonê bidin, em dikarin bibêjin payîz demsala çûyînê ye. Te dî pel zer dibin û diweşin û di dawî de dar xalî û tazî dimîne. Rengê zer, çûr ango qîçik jî him bi tenêtiyê û him bi payîzê re girêdayîye. Bi gotineke din payîz demsala çûyîn û tenêtiyê be, zer jî rengê payîz, tenêtî û çûyînê ye. Ez jî kesekî tenê û aciz im. Lê ji ber van jî ne acizim. Ev e deh sal in ji ber xwendekariyê tim li ser riya me. Tenê diçim otogaran, li otobozan tenê siwar dibim. Ev jiyana wilo li ser riyan, li ser çûyîn û hatinan saz bûye bandor li şexsê min û helbesta min jî kiriye. Di jor de min gotibû, helbest rêya xwe nasînê dide mirov. Wiloye. Mesela him di pêvajoya nivîsîna van helbestan de û him jî piştî pirtûk derket û rexne û fikrên hevalan ji min re hatin, min fêm kir bê ez çiqasî ji rengê zer û payîzê hez dikim. Heta wê çaxê min vê tiştê nizanîbû. Hin helbestkar di helbestên xwe de bi pirranî li ser hest, peyv an jî xeyalekê disekinin. Wek mînak, Cegerxwîn di helbestên xwe de tim xwestiye kurdan şiyar bike, wan hînî tişan bike. Ev taybetmendiya helbesta Cegerxwîn e. Li hêleke din Fêrîkê Ûsiv û helbestkarên din ên kurdên Sovyetê di helbestên xwe de bêhtir bihar û taybetmendiyên xwezaya Kurdistanê kirine mijar. An jî Arjen Arî helbesta şer û têkoşina kurdan û Kurdistanê nivîsîye. Ev hemu jî taybetmendiyên helbestkariya van helbestkaran e. Ez jî dikarim bêjim taybetmendiya helbesta min ev tiştên te pirsî ye. Ez ji ku dest bi helbestê bikim di dawiyê de têm li payîzê disekinim. Dêmeg piştî demekê kesê helbestê dinivisîne nikare bi peyv û hestên xwe. Naxwe mirov dikare bibêje, di hin şert û mercên kesê ku helbestê dinivîse de, helbest, bi zorê xwe dide nivîsîn.

Foto: Yüksel Çakmak

Ger helbest axaftina bi xwe re bê hesibandin, tu di çend helbestên xwe de behsa helbest û helbestvaniyê dikî. Dema tu dinivisînî di wê hişmendiyê de yî ku tu helbest dinivisînî û motîvasyonên te çi ne?

Motivasyona min a ewwil aciziya min a ji jiyan ê ye. Tenêtiya min û tirraliya min a biha û bi pergal jî bo helbestnivîsînê derfetên baş didin min. Belê, evana bo helbestê tiştine baş in bes bi tena serê xwe têra helbestê nakin. Bo helbestê zanîna gelek tiştan divê. Helbestkar ne wek dîroknas an muzîkjen an jî wênesazekî ye. Muzîkjenek bo straneke baş notayan baş bizane, hay ji daxwaz û zewqên guhdaran hebe û dest wî de gotinên baş hebe, dikare muzîkeke baş çê bike. Lê helbestkar bo helbesteke baş divê bi dîrok, felsefe, mîtolojî, psîkolojî, adet û kevneşopiyên gelê xwe, ziman, resim, muzîk, navê gul û riwêkan zanibe. Wekî din divê helbestkarê xwe yanî kelepora helbesta xwe û cîhanê baş xwendibe. Vana bo helbesta baş şertên bivê-nevê ye. Kî bû baş nayê bîra min, digo, helbesta tê xwendin gazî helbesteke din a wê were nivîsandin dike. Wiloye, kesê pirr helbest nexwîne nikare binivsîne jî.

Di wêjeya dinyayê û ya kurdî de kê/kê bala te dikşîne?

Di cîhanê de nivîskar helbestkarê herî zêde ji wan hez dikim ev in, Îsîdore Ducasse, Charles B. Arthur R. Aragon, Adonîs( herî pirr ji Adonîs û Ducasse hez dikim.) Qebbanî, Şamlu, Lorca, Edîp Cansever, Paul Celan, Shakespeare, E.E.Cumming, Octavio Paz ( bi taybetî ji nivîsên wî yên teorîyê). Eco, Salman Rusdî, Henry Von Kleîst, Zweîg,Carlos Fuentes, û hemî klasîkên frensî û rusan. Di wêjeya kurdî de jî heta ji min tê çi tiştê nu û kevn derdikevin dixwînim. Wek mînak çi li ser wêjeya klasik derkeve dixwînm. Yên li ser folklorê jî herwiha. Helbestkarên herî zêde ji wan hez dikim, Cizîrî, Xanî, Feqî, Cegerwîn, Ferîkê Ûsiv, Arjen Arî, Berken Bereh, Rojen Barnas, Kawa Nemir, Rênas Jiyan, Selîm Temo, Nudem Hezex, Hemîd Omerî, Gulîzer gelek navê din jî hene ku bi baldarî û kêfxweşî wan dixwînim. Min efu bike ezîzekem, min zêde dirêj kir. J Bi kurt û kurmancî heta ji min tê her kesê serkeftî bi baldarî dixwînim.

Çavkani: gulexan.blogspot.com

Çi di parzûnê te de heye bo bipale ser kaxizan?

Niha helbestên di dest de sererast dikim, li ser wan dixebitim. Kengî wê bibe pirtûk nizanim. Wekî din li ser folklorê dixebitim, hin tiştên min berhevkirine wan deşîfre dikim û ketime pêy xebatên tirkan ên li ser folklora kurdî. Gelek tişt hene. Talan kirineke bêhed heye di vî warî de. Mixabin hê jî didome ev talan û dizî. Dixwazim van talanan bi xebateke baş eşkere bikim. Ji bilî vana ez û hevalê xwe Yüksel Çakmak bi hev re hin pirtûkên nivîskarên kurdên Sovyetê latînîze dikin.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Jinek û du mêr

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Çaryek ji emir şûn de

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Niviskarek û kêfxweşiya vexwarina qehweyê

Ji klavyeya xewname

Xwendin

2 Şirove hatî kirin

By @daria_solak_illustrations

Demên herî xweş ên rojê hêdî hêdî xwe berdidan nava ofîsa psîkologê ku li benda girtinê bû. Dil dikir ku ofîsê xwe bigire û di rêya herî bêdeng a bajêr de here mala xwe. Hew nexweşê wî yê dawiyê mabû ku îro randewuya wî pêre hebû. Di dilê xwe de digot, xwezî neheta û ez jî biçûma. Lê dizanîbû hinek derengî bikeve jî teqez Robîn bi awirên xwe yê bêhna şermê jê dihatin derkeve û were. Ji medbaxê ji xwe re şûşeyek çay tije kir. Bi nexwastina fikirîna tiştan qet çavên xwe nekirpand, hetanî vegeriya ser qoltixa li holê ku ji çerm hatibû çêkirin û di her tevdanê de deng derdixist rûnişt. Nêrîna xwe berda ser saeta li dîwar ku her perdeya gulgulî li ber pencereyê dihat hilanîn tîrêjên rojê ji nava valahiya avahiyên bilind de ronahiya xwe berdidan ser hêla wî ya çepê. Wek ku ji şevêre bibêje; nîvî ji min, nîvî ji te. Tîrkê qasê saetek bi pêş ve bir di hişê xwe de. Dema nigê xwe avêt ser hev bi hejîna sehpayê hinek çaya di şûşeyê de rijiya tebaxa du heb şekir li ser bû. Sipîtiya şekiran ket rengê qehweyî. Destê xwe dirêj kir û ji wan yekî di nav pêçîkên xwe de pixurand û bêyî ku bavêje nava çayê cardin danî tebaxê. Şîraniya ku bi pêçîkê wî be girtibû bi zimanê xwe alast û qulpek çayê di ser de kir.

Robîn dîsa wek her hefteya dihat wir xwe bera nav odeyê da û bi nêrîna xwe ya şîregermî silav li psîkolog kir. Wek ku bixwaze bibêje; emê derbasê odeyê nebin li piya ma. Herdû bê gotin ber bi odeyê ve çûn û derî bi ser xwe de girtin. Wek her çardeh hefteyên derbasbûyî her yek dîsa li heman cihê xwe rûniş. Di destê Robîn de desteyek kaxizên sipî ku nivîsên bi daktîloyê li ser hatibû nivisîn hebûn. Bîna di destê xwe de bîra kiribe digirt. Lê ev rewş li ba psîkolog berewajî întîbayek ku deste-kaxiz girîngin çêkir. Robîn bêyî ku xwe tev bide dest bi axaftina xwe kir. Dema diaxivî wek ku peyvên ji devê wî derdiketin hê bi firê neketina digirt û cardin dixist hêlîna wan. Dubare dicût û li ber psîkolok radixist.

- Wek tu dizanî ev hefteya me ya çardehemîn û ya dawî ye. Pir hindik êdî tu bi min dizanî. Wek te xwest ez ê hefteya dawî çîroka xwe, nizanim tu ji vê re dibêjî nexweşî di serî de ji te re bibêjim. Di ser de ji her carê zalatir.

Axaftin qediya û bi tijebûna tîrêjên rojê ên dawî aramî zêdetir dihat hîskirin. Ger kirpandina çavên psîkolog û tîqetîqa saetê neba meriv dikaribû bigota wexta her li çargaviya ye sekiniye. Çend kêliyên bêdeng wisa derbas bûn. Robîn xwe li cihê xwe xweş kir û wek ku bi niyet be dest bi axaftinek dirêj bike bêhnek kûr kişand nava xwe.

- Ez dinyayek ku kesek nikare biaxive xeyal dikim, ji peyvan xalî. Dinyayek bi peyv kêm, bi awir û nivîs dagirtî. Nizanim ji ber di zarokatiya min de wisa bû her qedrê gotinê li ba min kêm e. Ji xwe bi dîtina te çi hat serê min û nexweşên te yên din ji zarokatiya wan nîne! Ez diramim ka dinyayek ji axaftinê xalî tiştek çawa ye, nizanim çima tiştek wiha xeyal dikim lê di baweriya min de em her jiyana xwe li ser xeyalek di hundirê me de aj daye berdewam dikin.

Dema şevê dehfik li ber siwariyên dawî yên rojê vedida bavê min li odeya xwe, li ser maseya xebatê xwe xûz dikir. Bi saetan tu dengek ji malê dernediket. Hew dengê telikên diya min dema ji bavê min re vexwarinek dibir derdiket. Bê wî heta derengiya şevê deng destên xwe dixist tengala xwe, gotin di kozika xwe de diman.

Hin kes dibin nivîskar û îdaa dikin ku hevokên li ser nayê nîqaşkirin li pey hev rêz dikin. Ev qet tiştek xweş nîne. Bavê min jî yek ji wan bû. Şev û roj di nav bêdengiya nivîsandina bavê min de derbas dibûn û helbet di nav pirtûkên wî yên dabû hev de. Di nav refên pirtûkên wî de ku hişê min ê têra nivîsandina romanek serkeftîtir ji ya bavê xwe dikir, toza wan ew hiş jî ji min stendin. Ez beriya dema xwe kemilîm û di nav sadetî û rehetiyê de xeniqîm. Li ba min li hember bêdawîbûnê tu daxwazek tunebû. Hesta valahî û nebûnê zêdetir rihê min ditevizand. Ez ji stêrkan aciz dibûm.

Dema min xwe gihand 11 saliya xwe jiyana di nava pirtûkan de bi hemû tazîbûna xwe derket ber min. Dîsa wekê her şevên bêdengiya nivisandina bavê xwe min li odeya wî guhdar dikir. Ji metbaxê dengê şelpeşelpa telikê nigên diya min hat. Dema di ber odeya min re derbas bû ku li kêleka ya bavê min bû qasê çend kêliyan sekinî. Min di dilê xwe de digot anha na anha diya min deriyê min veke û bikeve hundir. Lê na, pêjna nigê wê ji min dûr ket. Bi vizînek piçûk deriyê odeya bavê min, ewa bêdengî jê dirijiya hat vekirin. Min bala xwe dabû dengê nigê diya xwe ku ber bi maseya bavê min ya nivîsandinê ve diçû. Piştî kurtedemek danîna qedehê ya li ser masê ket guhên min. Çizîniyek ku wek yek xwestibe qedeha li ser masê ber xwe de kaş bike an yek xwestibe qedehê ber bi yekî de ten bide hat. Ez li bendê bûm ku diya min bifetile û wek nexwaze bavê min bi xwe bihesîne ji odeyê derkeve. Wek hercar derî di ser çavkaniya bêdengiyê de bigre. Lê îcar wisa nebû. Her diçû pistepistên li odeya kêlek bilind dibûn. Dengên di ferhenga min de tune bûn diketin guhên min. Min zêdetir guhê xwe bel kir. Nalînên diya min û qêrînên bavê min bêdengiyê diqelaştin û li hemû koşeyên malê belav dibûn.

Her çiqas Robîn westiyabe jî, xwest nava xwe bi hilmek din biwerimîne û sedemên wî anîye vir yek bi yek rêz bike jî, psîkolog ket navberê. Ne ku bi dilxwazîkî rastîn gotinên Robîn birî, xwest pê bide hîskirin ku li vir kesê teşhîsa pirsgirêkê datîne ew bi xwe ye.

- Ka tu çima ji hevşabûnên dê û bavê xwe wiha aciz bûy an jî ecêpmayî mayî? Ev tiştek xwezayî ye û di rastiyê de herkes pê dizane, hele kesek wek te sîh salî teqez hay bi vêya heye.

Robîn serê xwe bilind kir û wek çend gotinan bibêje lêvên wî çûn û hatin.

- Bi salan mêrek dibe evîndarê jinên di tabloyan de, jinên di romanan de dijîn. Piştî demekê ku ev hezkirina wî digihîje asta herî bilind pê dihese ku ji hevşabûnê di destê wî de kîr û qûzek dimîne, kîr û qûzek ku ew pê hatî çêkirin. Ez jî yek ji wan kesan im, baweriya min bi wan jinên di tabloyan de bûn dihat. Lê di rastiyê de jin ji xwiyabûna xwe zêdetir nînin ger meriv bikaribe li bendê bisekine.

Çend salan berdewam kir ev xemgîniya min a bi bêdengiya bê ser û bê ber re. Her ku diya min derî vedikir min guh dida dengên hevşabûnê yê li odeya kêlek. Bê tevdan di cihê xwe de radiwestiyam. Êdî di nav bêdengiya mala me de, dengê hevşabûna diya min û bavê min cihê xwe girtibû. Ew dem ji bo min dibû dema bêdengiyê, bêdengiya bêbinî.

Rojek havîna germ de ku şevê bi şevşevokên xwe li kêleka min dirêj kiribû, nêçîr ketibû pey nêçîrvanê xwe, pezkuvî xwera serê xwe bi zikê gur rehet dikir. Di wê şeva her tişt berewajî bibû de mim û bavê xwe heman kabûsê dîtin. Me bi serpiştî xwe di nav nivînên her diçû ber bi binê erdê ve noq dibû de derêj kiribû. Bavê min ne dikaribû rabe ser xwe ne jî dikaribû tiştek din bike. Ez rabûm û bi ser de sekinîm. Destên xwe bi hêviyek di çav de dijî dirêjê min kir. Lêvên wî diçûn û dihatin lê min ji dengê hevşabûnên di guhên min de olan didan nizanibû çi dibêje. Diya min jî li hember min li kêleka çalê sekinîbû. Min serê xwe bilind kir û li hêsrên wê nihêrî. Tu hestek ku daxwaz alîkariyê bi meriv re çêke tê de tunebûn. -Hêsrên ji çavên wê dibariyan di rengê keskek nexweşik de bûn, hê jî ew keskayî di hişê min de bi zalalî xwiya dibe.- Ji xwe dest û milên min jî pir piçûkbûn, min bixwesta jî nikaribû dest dirêjî wî bikira. Hestên ecêp di min de şiyar dibûn; verişîn, mêtin, azwerî, fetisîn, hîs, tirs, poşmanî, hesûdî, metirsî, bê hestî, trajedî… tev de bi min re tevliheviyek ku min xemgîn dikirin çêdikir. Wê êvara havînê û rojên pey wî her ji bo min hênik bûn. Bo bikaribim di dinyaya xwe de bijîm bi neçarî min ê tiştê li ba xwe kêm bû temam bikira.

Bukowski's "Of cats and men" by @sam_kalda

Bavê min mir. Xwedêkirî mir an jî minê heyfa xwe jê hilaniya û ev jî biba serîrakirinek li hember edaleta xwedê. Lê tu tişt bi qasê bavek ku kurek li pey xwe hiştiye zû nayê ji bîrakirin. Em du kesên dijberî hev, du tişt û du nivîskar bûn. Bi mirina yekî gere her du hêl jî tune bibûna. Lê na mirina wî ez xilas nekirim, nemiriyê li min zêde kir. Ji xwe bêdawîbûn heta duşemek di nava mehê de berdewam dike, duşemek ku palyaço her têde çav bi hêsir in. Û nizanim ji ber vê ye ku her temenê mezin dibe, meriv zêdetir qedr û qîmet dide demên çûyî.

Ez êdî li odeya bavê xwe li ser maseya wî dixebitîm. Her roj min bi saetan dengê hevşabûnên wî yên bi ser bergê pirtûkan ve zeliqîbûn paqiş dikir. Hin pirtûk wisa bi van dengan hetikîbûn ku heta kite û xalan jî dengê hevşabûnê zeliqîbû. Bi taybetî jî pirtûkên bavê min bi xwe nivisandibû. Min tevan bi agir paqiş kir. Lê min tu çareyek ji wan dengên di hişê min de digeriyan re nedît, bi tu avê min nikaribû wan zelal bikira.

Odeya bavê min êdî ji bo min bibû kozika kêfê. Li ser maseya xwe rûdiniştim, maseya min di nava avahiyek de, avahî di nava bêdengî û bêserûberiyek de ye. Her li ser maseyê rûdiniştim û bi saetan bi nivîsandinê mijûl dibûm. Ne ku min ji nivisandinê kêfek xweş distend. Her ku deriyê min vedibû û diya min di destên wê de bi qedehek qehweyê dihat û dibû şelpeşelpa dengê telikên wê ez jixweber diketim nav kêfek nayê tarîfkirin. Ne wek li ser maseya xebatê bim, wek di nav cihan de bi keçikên herî xweşik re kêf û zewqê bikim, rehet û sist dibûm, ava di zarokatiya min de kom bibû di darika min de diherikî. Ez jî bibûm nivîskarek, ne ku nivîskarek di hişê wî de planên du sê romanan heye, hew nivîskarek li benda qedehek ku kêfek bêhempa pê dide jiyandin bûm. Ezê tu carî nikaribim bibim nivîskerek serkeftî ji ber ku tu carî di bêrîkên min de senaryoyên din nînin.

(havîna sala çûyî, ya ji bîr neçûyî)

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje