□•●xewnazad●•□: kovar

kovar etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Qedera 'Qetran'î; Bejna Helepçê Tazî Nehêlin

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Rûpelên rengavêtî yên kovaran û helbesta "wenda" ya Dost Çiyayî

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

EV HELBEST

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

BERIYA SERÎHILDANA NETEWÎ YA 1925'AN AMADEHIYÊ KOMÎTEYA AZADIYÊ

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Ger meriv bûyerek dîrokî bikole, dixwaze lêkolînvan be anjî kesek ji rêzê be jî, pir hindik di bin bandora rewşa siyasî ya roja xwe, cihê di civakê de digre û di bin kesayeta xwe de dimîne. Ji bo van bandorên neyînî dide lêkolînê herî mînîmîze bê kirin, divê xwe ji nirxê civaka xwe xilas bike. Her çendî di bûyerek dîrokî de li ser "rastiyek" li hev kirin ne pêkanbe jî, bûyer li gorê metodolojiya dîrokê bê nirxandin û xwe gihandina rastiyê armanc be, bûyer baştir bê fêmkirin. Em nikarin gorê "zanîna xweza" yê nêzê dîrokê bibin, ji ber ku bûyerek dîrokî tu car dûbare nabe, bi heman awayê naqewime. bûyera dîrokî di hindirê xwe de xwemal e. Ji xwe metodolojî ya dîrokê nêrîna pozîtîvîst ku bi awayeke domdar dinêre red dike û divê hewceye ku meriv li bûyerek dîrokî di rêbaza wî a xweser de binirxîne, dipejirîne. Meriv ji viya re dika re bêje "nîrîna dîrokî."

Di bûyerek dîrokî de, "navkirin " pir hindik derbarê bûyerê de agahî dide meriv.Mînak ku yek behsa "şerê birakûjî" yê bike ku derbarê bûyerê de agahî yê wî tunebe jî pir hindik fêm bike ku şerek di nav biraya de bûye, anjî ku yek bibêje "şoreşa îslamî ya îranê" meriv fam dike ku şoreşek îslamî ye, kesên îslamî li îranê bûne serdest. Li serîhildana 1925'an jî dikare bi vî çavê bê nêrîn. Li serîhildanê navkirina "Serîhildana Şêx Seîd" pir tiştan berewajî dike, pir tiştan vedişêre û pir tiştan radixe ber çav. Ji ber ku ev nav ji alî serdestan anjî serkeftiyan hatî dayîn. Ji xwe pirî bûyerên dîrokî de, navkirina bûyerê dibe para serdestan. Ev di teybetiya kurdan de du qat zêdetir e. Ji ber ku tu sazîkî dewletî ku dîroka xwe bide fêrkirin tune û pirî kurd di dezgeyê dewleta tirk de dîrokê hîn dibin.

Mehmet Bayrak di pirtûka xwe ya bi navê Pirsgirêka kurd û çareseriya demokratîk de dibê ku: " Bi rastî win qet fikirîn? Çima nêrîna fermî, ji serîhildana Koçgirî re nebê je serîhildana Alîşêr anjî tevgera Dêrsimê re nabêje tevgera Seyît Riza, ji serîhildana netewî a 1925 'an re dibê serîhildana Şêx Seîd?" Meriv bi hûrgulî bifikire bi rehetî armanca serdestan fêm dike. Ji xwe dema serîhildan didomiya, di 30'ê Nisan'a 1925'an de Seroktiya Sererkanê Giştî ji desteya wezaretê ra hişyariyek şand û xwast ku serîhildan di çapameniya hindir û derve de wek tevgerek oldar, korbawer û paşverû bê nîşandayîn, ji ber ku wek serîhildanek netewî bê nîşandayîn ji berjewendiyên dewletê re çep e. Li ser vî hişyariyê desteya wezaretê di civîna xwe 3'ê Gulana 1925'an de, li gor daxwaza Seroktiya Sererkanê giştî biryar girt û wezareta derve erkdar kir. Armanca van biryar girtina ew bû ku bo serîhildanê pêşî li alîkariya dewletên ewrûpayê bigrin. Lê di heman demê de di hindir de jî bo pêşiya oldarên tirk bigrin tevgerê wek serîhildanek netewî dan xûyakirin. bi kurtasî ku meriv bixwaze serîhildana 1925'an fam bike divê pêşî ji "navê serîhildanê" dest pê bike!

Vekê ku tê zanîn tu serîhildanek bê amadehî nayê kirin. Serîhildana 1925'an jî bi vî awayê ye. Beriya ku serîhildan dest pê bike xebatên cûrbicûr hat kirin. Van xebatan Komîteya Azadiya Kurdistanê ango bi navê xwe yê tê zanîn Azadî kir. Çawa ku rêxistina Xoybûnê (xwebûn) nebûya serîhildana Agirî yê nedibû bi heman awayê ku rêxistina Azadiyê nebûya serîhildana 1925'an nedibû. Ger bibûya jî meriv dikar bibêje bi heman awayê nedibû. Ji bo ku serîhildana 1925'an baş bê famkirin dibê xebatên beriya serîhildanê bê zanîn.

Martin Van Bruinessen derbarê Azadiyê de:"Li tirkiyê rêxistina azadî di 1923'an de hat demizirandin. vî rêxistinê li gor rêxistinên din cûda bû. pirî endemê rêxistinê leşkerên pisporbûn. Navenda wî wek rêxistinê din ne li Stenbolê li Erziromê bû." dibê.

Robert Olson pirtûka xwe ya bi navê, Çevkaniyên netewperweriya kurd û serîhildana Şêx Seîd de dibê:"Azadî ne li bajarek beyanî ne Stenbolê di 1921'an de li Erziromê dest bi xebatê xwe kir." Olson di heman pirtûka xwe de rêxistina Azadî yê yekem rêxistina kurd a netewperest dibîne.

Garo Sasuni bo demizarindina Azadiyê wiha dibê:" Ku kurd fam kirin xetereya tirk berê xwe daye wan di teşrîna 1920'an de di bin serokatiya Xelîlê Cibrî, mebûsê Bilîsê Yusuf Ziza, Kemal Fevzî û Şêx Seîd de rêxistinek demizirandin. Ev rêxistin di navbera netewe kurd de kok berda û di nav çend mehan de hemû kurdistanê bi şaxê xwe pêça." Wekê ku di vî nivîsa Sasonî jî tê famkirin rêxistina Azadî kesin ne diyarbe jî bi texmînî di navbera 1920-1921'an de hatî demizirandin. Lê rêxistin piştî salên 1923 ango piştê demizirandina komara tirkiyê xebatên xwe yê cidî dest pê kir.

Xebatên Azadiyê bi dizî bû. Li piranî bajarê bakûrê kurdistanê şaxê xwe vekiribû û bi navgîniya van şaxan dixebitî. Endemê şaxa Diyarbekirê Zinar Silopi di pirtûka xwe ya bi navê Doza Kurdistan'e de diyar dike ku navenda Azadiyê li Erziromê bûye. Rêxistin bi telgirafên şîfreyî pêwendî şaxan re datanî. Her çiqas rêxistin bi dizî bû jî, dûre derket holê ku hay dewleta tirk ji xebat û tevgerên Azadiyê hebûye

Di vî pêvajoyê de xala herî girîng serîhildana Beytûlşebabê ye ku di şeva 3-4'ê êlûna 1924'an de bûye. serîhildana Beytûlşebabê derbarê Azadiyê de agahiyên girîng dide me. Di serî de diyar dibe ku Azadi serîhildanek pilan kiriye her çiqas bê gotun ku şaş famkirina telgirafê serhildan dest pê kiri ye jî ev nay vî wateyê ku serihildan nehatî plankirin. Ya duyemîn wekê ku Bruinessen jî dibêje rêxistin di nav leşkeran de bi rixistinî bibû ji ber ku serîhildana Beytûlşebabê bi tevahiya peyayê alaya 18. ku girêdayê liqa 18. parartêşa 7. bû bi tevê çekên xwe yê giran û sivik serî rakirin, lê piştê ku serîhildan têkçû derbasê Iraqê bûn ku di bin mêtîngeriya îngîlistanê de bû.

Piştê vî raperînê dewlwta tirk a kemalîst fêm kir ku tevgerek bi rêxistin li hember wî ye. Ji ber wî xebatê xwe cidîtir kir. Bi hezaran leşker kişande navbera "sînorê" Iraq û tirkiyê him bi vî peyamek da îngîlistanê - ku di wî navberê de doza Musilê berdewam dikir- him jî zordestiya xwe li ser gelê kurd ê botanê zêdetir kir. Ev jî bû sedem ku gelê Botanê di serîhildana 1925'an de nikaribin piştgirî bidin serîhildêrên kurd. Bê vî ya jî bi lez dest bi girtina qadroyê Azadiyê kirin di encama van tevgerê wan de Yusuf Ziya paşa hat desteserkirin. Ji wir jî lêpirsîn dirêjê serokê Azadiyê Mîralayî Xelîlê Cibrî bû. Ji ber van girtinan tevger bê serî ma û hêzên kurd ketin nav panîkê.Dewleta tirk piştî qanih bû ku serîhildan dest pê bike hewl da ku serîhildanê pêşve bixe. Ji ber ku hêzên kurd roj bi roj li kurdistanê firehtir dibûn. Serokê Azadiyê Xelîlê Cibrî -ku di girtîgeha Bilîsê de bû- bo van planên dewletê pûç derxe ji Şêx Seîd re bi dizî peyam şand ku "ecele nekin û xebatên xwe leztir bikin." Piştî Şêx Seîd serkêşiyê girt destê xwe provakasyonek dewleta kemalîs jî kuştina birayê Şêx Seîd Şex Bahaddîn bû. Hê ku serîhildan dest pê nekiribû Şex Bahaddîn li Xinûsê tê kuştin dewlet bi vî armanç dikir ku serîhildan zû dest pê bike.

Di nav van xireciran de bi provakasyonek dewleta tirk di dîroka 8 sibata 1925 de serîhildana netewî ya 1925'an de bi serleşkeriya Şêx Seîd dest pê kir.

Çavkanî:

Mehmet Bayrak Kürt Sorunu ve Demokratik Çözüm Özge Yayınları
Martin van Bruinessen, Ağa, Seyh ve Devlet. Kürdistan’ın Sosyal ve Politik Örgütlenmesi Özge yayınları
Robert Olson, Kürt Milliyetçiliginin Kaynakları ve Seyh Said isyanı, Özge Yayınları
Garo Sasuni, Kürt Ulusal Hareketleri ve Ermeni-Kürt iliskileri, Orfeus Yayınevi

Ev nivîs di kovara Asîva de hatibû weşandin.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

DI NOVILA MOROF DE REWŞA CİVAKÊ ANJÎ ÎDEALÎZEKIRINA NÊRÎNA ÎDEOLOJÎK

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Mirov berhema civaka xwe ye, li gorê şert û mercên civakê yên aborî, siyasî û erdnîgarî şikil digrin. Ciyê belesebeb negotine "erdnigarî qeder e." Mirov ku bingeha civakê ye, li gorê guherînên civakê ew jî diguhere. Novila Morof ya Eliyê Evdilrehman jî guherînên civakî yê serê sedsala bîstemîn di kesayet û tevgerên "Morof" de ji me re dibêje. Destpêka sedsala bîstemîn tam demek aloziyê bû, bi taybetî bo Kurdistanê dikare viya bê gotin. Împaratoriya Osmaniyan di hemû qadan de têk çûye, erdê dagir kiribû yek bi yek ji destê wan derketibûn. Milletên rojhilata ewrûpayê yê di bin fermandariya wan de bû yek bi yek serî rakirin û serxwebûna xwe bi dest xistin. Dewleta Osmaniyan li rojava hetanî Stenbolê paşve kişiyan. Ji van sedeman Osmaniyan berê xwe guherandin rojhilatê; Kurdistanê, Ermenîstanê, Asyaya Piçûk. Di serî de bi nêrina "ummetê " xwastin gelê di bin fermandariya wan da ye neylên serî rakin, lê ermenî nediketin nav sînorên "ummetê." Ji ber vî sedemê divê ermenî ji holê bihatana rakirin. Fermana qirkirina ermeniyan hat dayîn. Lê dem dema nêrinên netewperestiyê bû. Ji bo wî postê "endezyariya civakê" li xwe kirin û xwastin herkesî bikin yek netew. Piştê qirkirina ermenîyan berê xwe fetilandin kurdan, xwastin wan bikin tirk. Her çendî bi qodên civakî yê gelê kurd leyîstibin û hin nirxên wan xira kiribin jî, meriv dikare bibê je ku bi tekoşîna kurda ya îroyîn ew bi ser neketine.

Morof şivanê Xalit beg e li qezaya Bedlîsê. Dê û bavê wî dema ew piçûk bû ji alî beg ve hatî kuştin. Rojek ku Morof pez diçêrîne berdîrek ji gelî de dikeve û nigê berdîrê dişkê, Xalit beg dema berdîra nig şikiya yî dibîne li Morof dixe û wî davêje "Geliyê Qetlê." Şivanên gund Morof dibînin û alakîriya wî dikin ku ji wir bireve. Beg ji vî sedemê wan jî îşkence dike. Morof bi halê xwe yê birîndar diçe mala nasekî hevalê wî yê şivan Şemo. Memo, Morof wek kurê birayê xwe yê winda dide naskirin û di mala xwe de bi cih dike. Morof dibe endamek malê û Mamo re diçe şivaniyê. Dengbêjiya wî di nava milet de belav dibe û diçe gohê Selîm beg jî, beg dixwaze wî bike dengbêjê diwana xwe û jê dixwaza bizewice. Memo û jina wî Eyşê qîza xwe ya mezin Nûrê bi Morof re dizewicînin. Morof ku beg re ciya digere hay wî ji şoreşa palê li welatê Sovyetê dibe û bi gundiyan re biryar didin ku ji bin zilma axa û begleran koçê wir bikin. Novil ji van serpêhatiyên Morof pêktê.

Novila Morof yekem berhema Eliyê Evdilrehman e. Novil di sala 1957 de hatî nivîsandin, bê vi novila Evdilrehman her sê romanê wî yê din( Xatê Xanim, Şer Li Çiya de, Gundê Mêrxasan) jî hatî latînîzekirin. Novila Morof ji kirîlî Midya Têmûr û Dîdara Têmûr tîpguhezî kirîye latînî û Kawa Nemir jî pêşgotinek ji çapa Lîse re nivisandî ye.

Di novilê de tiştekî balkêş ew e ku peyvên tirkî bi formek kurdewarî tê bikar anîn, mînak: obe, alt kirin, başqebaşqe, neynesî û hwd. Ev di pirî nivîskarê serhedî de wek taybetiyek e.

Di novilê de kûrbûnek civakî kême. Derbarê civakê de tenê têkiliyên di navbera axa û gundî û xulama de agahî tê dayîn, lê derbarê serhilaldanên kurda de, komkujiya ermeniyan de ti agahî nayê dayîn. Meriv dikare bêje ku lehengê romanê hişmendiya wî ya kurdatiyê tune, lê ci ecêp e ku şoreşa Sovyetîstanê dibe leheng bi carek dibe "lehengek rasteqîn ê civakê", gel moralîze dike, bal dikşîne ser şoreşê. Di novilê de raste rast propaganda ya komînîzmê, şoreşa 17 oktobirê tê kirin. Ev dibe ji bo derfetê çapkirina novilê bi dest bixe hatî kirin. Di kurdên sovyetê de û di hemû nivîskarên sovyetê ê wî demê de ev rêbaz heye. Ji bo bikaribin mafê çapkirinê ji wezareta çandê bistînin probagandaya sovyeta tê kirin. Mînaka herî navdar nivîskarê nobelî Borîs Pesternek û çîroka romana wî ya bi navê Dokter Jîvage ye. Mijara romanê dema sovyeta de derbas dibe ji ber ku ji nêrînên sovyetê re çep tê pirtûka wî nayê çapkirin, ew jî pirtûka xwe di sala 1957 de (di sala Morof hatî çapkirin)li Îtalya yê çapdike û salek piştê wî xelata nobelê digre. (helbet di girtina wî xelatê de bandora îngîlîzan û CIA yê tiştek dine) Evdilrehman li civakê bi çavek şoreşgerî dinêre û li gor rêbazên şoreşgeriyê rol dide kesên civakê. Axaya wek bûrjûva, şivan û gundiyan jî wek proleteran dibîne. Tevgera şivan a li hember axa û began tevgerek şoreşvanî dibîne. Lehengên Evdilrehman ên gundî - ku ew proleterin- bi her awayê başin, ku gundîkî keça xwe dizewicîne rizaya keça xwe distîne û bi jina xwe re şêwir dike.(nivîskar rêvebirina sovyetan wek şêwir bi nav dike) Lehengên axa û beg - ku ew bûrjûva ne- bi her awayê xirabin bo berjewendiyên xwe xirabiyan dikin, keçên xwe bo deshilatiya xwe fireh bikin didin kesên bi hêz.

Di novilê de ti hebûnek dewleta osmaniyan û komara tirkiyê nayê dîtin. Her çendî dema di novilê de tê behskirin dema herî zêde zordariya dewletê be jî ev di novilê de cih nagre. Nivîskar bi nêrînek netewî zêdetir bi nêrînek çînî dinêre. Nivîskar di nasnameya xwe de kurdbûn, kurdperestî yê zêdetir şoreşgeriyê dibîne, ji bo wî ji palê şoreşê dikin re dibê "bira"

"Dema" di novilê de tê behskiririn di navbera salê 1900-1920an e. Wî demê Enqere ne navendekî sîyasî ne jî navendek danûstandinê bû, lê nivîskar wek dema novilê nivisandiye(1957) daye ber çav û Enqere yê wek navendek daye nîşandayîn. Bê wî jî şivanek ku bê bajarê xwe tu cihê de neçûye çawa London, Moskov û bajarê din dizane?

Bê novila Morof du nivîsên derbarê jiyana Evdilrehman de di pirtûkê de cih digrin. Di nivîsa "Bextê wî zilamê" de Evdilrehman jiyana xwe ya zoroktiyê, dibistanan û serpêhatiyên radyoya êrîvanê dibêje. Di nivîsa dûyem a bi navê "Bextewariya emir" de bi çavê keçek pêvajoya zewaca xwe dibêje.

Ev nivîs di kovara "ciwanzar" ya di bahara 2013'an de hatibû çapkirin de hat weşandin.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

RAGIHANDIN

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Ji serdema herî ewil bigre hetanî serdema ana em tê de dijîn agahî ji bo kesa wek xwarin û vexwarinê pêwîst bûye. Mirova meraq kirine û xwastine bûyerên li devê dorê wan dibe hînbibin, li gor van tiştên diqewimin pozisyona xwe bigrin û tevbigerin. Xwastine ya ji van bûyeran sûdvegrin yan jî xwe li hember neyîniya wan biparêzin.

Bo bidestxistina van agahiyan ragihandin (Communis:latînî, Communication:îngilîzî, İletişim:tirkî) derketiye holê. Ragihandin çalakiya şandina hinareya di nav şandiyar û girtiyar de ye. Ev çalakî demek û cihekî diyar de bi zimanekî hevpar dibe. Dema hinare di nava du kesan de be dibe “ragihandina kesane”. Ku ragihandin bi saya “navgînên ragihandinê”(rojname, kovar û hwd.) di nava girseya da be dibe “ragihandina girseyî”.Divê di van herdû ragihandina de jî “rêzikê civakî yê ragihandinê” li ber çav bê girtin. Rêzikê civakî yê ragihandinê li gor demê û civakê diguhere.

Hêmanê ragihandinê de yê yekemin çavkanî ye. Çavkanî; kes an kesên hinareyê dişine ye. Bi navekî din em dikarin bêjin şandiyar e . Piştê çavkaniyê girtiyar tê. Girtiyar, ji kes anjî kesên hinareyê ji alî şandiyar ve hati şandin digre re tê gotin. Agahiyên şandiyar ji girtiyar re dişîne bi navê “hinare” tê navkirin. Di be ku van hinareya nîgar, nivîs, wêne, deng û hwd. be. Nêvenga(hawîr) ragihandin tê de çêdibe bi “leqem”(channel) tê navkirin. Ji bersîv anjî reaksiyona(bertek) girtiyar ji şandiyar re dişîne “paşagahdarî”(Feedback) tê gotin. Di ragihandinek de ji van hêmana yek kêm be ragihandin nabe ev jî dibe sedema kutebûna ragihandinê.
Du teşeyê ragihandinê heye, ya yekemîn “Ragihandina nivîskî ye”. Di vî ragihandinê de hinare bi nivîskî ji girtiyar re tê şandin. Teşeya duyemîn “ragihandina devkiye” di vî ragihandinê de hinare di nava şandiyar û girtiyar de bi devkî tê şandin. Jest, mîmîk û zimanê laş(body language) jî di nav vî ragihandinê de tê pijirandin. Bi saya ragihandinê di nava kes, civak û netewan de danûstandin derdikeve holê.

Bi guherîna serdemê re teşeye ragahindinê jî xwe diguherîne. Mirova di serdema yekemînda ragihandinê li gor derfetê deste wan da, li gor pêşketinê wî demê dikirin. Di serdema pêşîn de ragihandin bi nîgarên li dûwarê şikevta hatî xêzkirin dihat kirin. Di van nîgaran de zanînên nêçîrê hebûn bi dayîna van agahiyan ragihandin derdiket holê. Ragihandina di navbera serdema ana em tê de dijîn û serdema yekemîn jî van nîgaran pêktînin. Di heman serdemê de mirova bi dûmana agir hevdû agahdar dikirin. Ev di wî deme de teşeya herî pêşketî bû. Piştê nivîs hat dîtin nûçe û agahiyên li ser rûpela hetî nivisîn bi peyak’a (kurye) dihat şandin. Pişte wî bi kewê hatine hînkirin barkêşiya agahiyan dihat kirin. Lê van mînakên dawî pirsgirêkan jî bi xwe re dianîn yekcara peyakên dihatin şandin an jî peyakên agahiyan dianîn di rê de pirsgirêkan re rû bi rû diman. Ew di dema şerde zêde derdiket rû. Kewên dihatin hînkirin pirî cara rê şaş dikirin. Ew jî dibû sedema kutebûna ragihandinê. Ji wî pêşvetir ragihandin zêde hêdî bû ev jî ji hêmanê nûçevaniyê re çep e. Bi dehênana telgirafê re pirsgirêka lezgîniyê bi oranek mezin ji holê rabû. Bi pêşveçûnên teknolojik re (telefon, televziyon) pirsgirêka lezgîniyê ji holê rabû û heman demê de qalîte û teşeya ragihandinê jî bi pêş ket û guherî. Mînak berê van pêşveçûna tenê ragihandina nivîskî hebû, piştê rodyoyê dengbarî û piştê televziyonê jî ragihandin him nivîsî, him dengbarî(bihîzbarî) û him jî dîtbarî bû. Lê di ragihandinê de “şoreşa” herî mezin di jiyana rojane de bikaranîna înternetê ye. Bi bikaranîna înternetê re dinya idî wek “gundeki piçûk” hat bi nav kirin. Hemû sînorên di nav dewlet û netewan da hate rakirin. Li kuderê dinê bûyerek bibe bi saya înternetê derfetê di heman deqê de xwe gihandinê çêbû. Bi saya van navgînan serdema ana em têdene wek “serdema ragihandinê” tê binav kirin.

Çavkanî:

Dekak, Maşallah; Nûce û Nûçevanî 3Ç SK. Weşanên Lîs. Diyarbekir 2010.
Oskay, Ünsal; İletişim ABCsi. Simavi Yayınları. İstanbul 1994.
Tokgöz, Oya; Temel Gazetecilik. İmge Kitapevi İstanbul 2010.
Türkoğlu, Nurçay; Toplumsal İletişim. Urban. İstanbul 2010.

(Ev nivîs di Kovara Pêngavê de hatibû weşandin)

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

BAR(*)

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Dema koçkirinê em li peravê behrê civiyan. Ber êvarê bû; perav tu hetanî bibêjî qelebalix bû û em herî dawî hatibûn wir. Bê me refên hechecikan jî hebûn. Min digot qê nîşana firînê dê serê sibê were dayîn. (Di rastiyê de tu nîşan tune bû. Hingî ez xwe dizanim; ji başûr ber bi bakur ve, ji bakur ber bi başûr ve salê du caran em behra mezin derbas dikin; min qet nebihîstiya nîşana firînê hatî dayîn, ku dema wî hat em bi hev re bi hewa dikevin. Çawa wiha dibe, nizanim… Li gor dixwiyê ev hemû tişt ji dema ku tu kes nizane hatî serastkirin.)

Bi hevsera xwe re em li ser zinarek mezin lîsiyan. Ez ne westiya bûm; li çend ciya, li peravê avê me bêhna xwe berdabû. Bi hilhatina rojê re em ji gundê bakur derketibûn; siheta min li cîh bû, dilşa bûm. Piştî ewqas emir azweriyek nejiyabûm li ba min peyde bibû; azweriya jiyaneke nû, seruvenek nû: bi hevjîna xwe ya çar rojî re ez diçûm başûr. Di rê de min ji bo wî pêşandek kawik jî kir. Piştê nîvroyê ji hewa giran heta dewxa min biçe ber jor, ber bi tavê ve hilkişiyam, bi wî sergêjiyê demek li bilindahiyan firiyam, wek pirça min ji laşê min biqete; dûre min bask û nigên xwe berda, bi vizîniya bayê xwe dadiketim, wek xalek bû hevsera min; nêz bû, mezin bû, bi lez ji ber derbasbûm ber bi rûyê erdê ve, min xwe da hev û vegeriyam, hatim cem. Got; “çi xweş e!” Dilê min lê dida.

Li ser zinar em ligel hev bûn. Min nigê xwe yê çepê danî û yê rastê rakir. Min xwarina xwe ya şûngir ji devê xwe derxist û hêdî hêdî xwar. Wê jî dixwar. Divê meriv bi zikê birçî dernekeve rêwîtiyê, piştê firîna nîv rojek bihokek biçûk jî wek kevir giran dibe. Min hêtek beqê xist serê nikulê xwe, dirêjê wê kir; bê nazdarî xwe dirêjê hêtê kir. Çavên wê qemer bûn. Hêdîka serê xwe ber bi rastê ve fetiland. Roj di behrê de diçû ava.

“Nebê bitemire?”

Min got; “natemire”

Pirsîna wê xweşa min diçû. Ya din zêde nedipirsî. Jinek jêhatî bû. Hema firsend bidîta ji hêlînên nêz qirş û qal, poçikan diçirpand. Ku bihata girtin lihev dixist. Li gundê bakûr li ser mizgefteke em heşt malbûn û weke li her cihê di nava cîranan de cehdek hebû. Ji ber vê em bi hev be hatibûn girêdan? Di nava ewqas demê de hêlînên me yên xira bibûn me bi hev re çêkir, çêlika mezin kir û bi hewa xist. Em bi hev şadibûn. Ku dema wê bihata em her roj û her şev bi hev re hevşadibûn. Çokên xwe bi şid dikuta erdê, poçika xwe radikir û xwe berdida; min stûyê wê maçî û gez dikir; me ev kar demek dirêj û bi qêrînî dikir.

Heşt roj berê winda bû. Ku êvarê ez vegeriyam hêlînê tune bû; di şeva sekan de guhê min li benda dengê basklêdanê sekinîm; hin caran min bang jî dikir. Ji cîranê min yek bi qêrînî got; “bes!” Mafdar bû. Li deştê lê geriyam roja dinê lê ne xemgîn bûm, min rehetîkî hîs dikir; rehetiya tenêtiyê, nebûna berpirsiyariyek. Hin caran tirsa nêrîna wek cîran bibêjin; “çima ev ji xwe re hevserek nagere” peyde dibû. Kevneşopiyên me bi hêz in. Rojek gotin ku li jêrê gund jinek tenê maye heye. Li binê kuleka xanîkî yekqatî di hêlînê de bû. Ji hêlîna wê hinek wê de daniştim. Me li hev nihêrî. Min got; “tu çendî ciwan î.” Got; “erê.” “Divê tu yekê li gora xwe bibînî.” “Na, emê li vir bimînin?” min got; “nabe.” Firiyam û vegeriyam hêlîna xwe. Piştî demek kin hat ser mizgeftê. Bejinzirav û xweşik; giran giran ber bi min ve meşiya. “Bisekine! Li başûr tuyê yekê li gora dilê xwe di demek nêz de bibînî. Ez extiyar dibim êdî.” “Dizanim.” Hat ba min. “Emê li vir bimînin?” Berêvarê em çûn hêlîna wê. Min qelebalixiyê nedixwest.

Serê sibê ku roj hilhat em ji wir derketin. Sibê…

Dema ez şiyar bûm şefeq zelal dibû. Ji nêz û dûr dengê wanê din dihat. Min baskê xwe vekir û tevzî da xwe. Ew jî şiyar bû. “Tu baş î?” Erê, tu?” Ez baş bûm. Piştê demek kin hewa bi tevayî zelal bû. Bi careke bêdengî çêbû. Me serê xwe ber bi jor de rakir, rawestiyan. Nîşan hat dayîn. Ji dûr wî xişiniya nas hat bihîstin, dengê baskan bû. Em bi hewa ketin û rêwitiya dirêj a hetanî êvarê li ser behrê bidimiya destpêkir. Ku em têra xwe bilind bûn, me berê xwe da başûr. Firîna me bêtelaş, bê cehd, ji rêzê bû. Me dizanibû ku divê me li behrê nenêriya, bi taybetî jî em daneketina behrê lê me nizanibû ku dema em daketina behrê çi bibûya. Me bi goştê xwe dizanibû vê.

Germ bû. Ber bi nîvroyê tiştek giran xwe danî ser pişta min. Min bi nîv çavî nihêrî; hechecikek bû.

Min got; “Xêr e?”

“Xêr e xêr. Emê bi hev re bifirin hember.”

Min bi hêrs got; “dibe, qê çevnebarî nîne.” “Heta naha tiştek waha nehatî dîtin. Ev rêwîtî bi tena serê xwe tê kirin.”

“Wisa bû. Her sal bi hezaran hechecik bi zor û zehmetiyan vê behrê derbas dikin lê tiştek waha hêsan nayê hişê wan. Kesê yekem vê fikiriye ez im. Herhal bi bandora germê bû, kêliyek berê hat hişê min.” Divê hers nebûma û rêyek xilasiyê bidîta. Min nikaribû ji hevsera xwe jî alîkarî hêvî bikira. Dema difiriyam min nikaribû serê xwe vegeranda paş. Demek dirêj firiyam. Diwastiyam. Bi careke serpişt zivirim û min xwe weşand. Neynûkê xwe di canê min de çikand.

Got; “Sermezino, li min binêre, ku tu min bixî jî ezê dîsa werim xwe daynim ser pişta te. Cihê belesebep xwe newestîne.”

Rast digot. Roj ber bi rojava de qelibî bî lê min nikaribû kêf bikira. Min careke din jî ceriband.

“Tu pir giran î. Ez nikarim hetanî perav te kaş bikim, emê bi hev re bikevin.”

“Ji bo min xem nîne; ku tu bikevî ezê herim daynim ser pişta yeka/ê din. Binêr, yekê din jî ji we ket.”

Xilasî tunebû. Di nava hemcinsê min de çima min hilbijartibû min nizanibû lê diyarbû ez hatibûm hilbijartin; min ê ev barî hilaniya. Her ku diaxivî bêtir giran dibû. Behsa hêlîn û hevsera xwe dikir.

“Ê we pêda pêda dikevin.”

Min dizanibû ne baş e lê dîsa jî min devê xwe vekir. Min bi zorê nefes distand. Qirika min dişewitî. (Xilasî di daketinê de ye? Na, ku ez bikevim jî bila ji nişka ve be.) Hevsera min ji hêla çepê de li pêşiya min bû; her diçû xerîp xûya dibû. Baskê min jî. Tav qasê bejna sipîndarek mabû ji behrê re. “Her diçe dikevin.” Bi careke min bejayî yê dît. Qêriyam. Yên din jî qêriyan. Bi telaş difiriyam. Bejayî nêz dibû. Nêz bû. Beriya min bi sedan daketibûn keviyê behrê, palepal. Min melkemota ser pişta xwe êdî hîs nedikir. Min bask û nigên xwe berda; min xwe danî valahiyek navbera wan, kuliyam. Xwe rast kir, ji devê min qûm dirijiya, piyên min ji halda ketibû. (Ezê nikaribim li ser xwe bisekinim? Nabe ev nabe; divê ez nekevim, divê ez li ser çokan nisekinim.)

(*) Ev çîroka bi navê “Yük” ji ber pirtûka Yusuf Atılgan ya bi navê Hemû Çîrokê Wî ku di sala 2014’an de çapa xwe ya 13’an kiriye û ji weşanxana YKY derketiye hatî girtin.

Yusuf Atılgan

Wergêr: Azad Xanzade

Ev werger di Kovara Heterotopîa, hejmara payîzê ya 2015'an de hat weşandin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje