Rojava Kürdistanında yönetimin Kürdlerin eline geçmesinden sonra bir birinden kopuk üç kanton ilan edildi, buda beraberinde tartışmaları getirdi. Bu kopukluğun bir sebebi de Arap Kemeriyle 2 milyon Kürdün yerinden edilmesinin sonucuydu. Rojavanın tarihi ve şimdiki durumunu kavrayabilmek için Arap Kemerini araştırmak gerekiyor. Abdulsamet Dawût’la bu proje üzerine konuştuk.

Arap Kemeri rejim tarafından daha önceden planlanmıştı ama pratikte 62 nüfus sayımıyla hayata geçirilmeye başlandı. 62’de yapılan sayım sadece Cizîr bölgesinde yapıldı. Sayımın sadece burada yapılması bir plan dahilinde yapıldığının açık belirtisiydi. Dawût, sayımın bir gün içinde yapıldığı ve vatandaşlıktan çıkartılacak kişilerin daha önceden belli olduğunu söyledi. Dawût: “Rüşvet verebilenler isimlerini sildirebiliyorlardı. Bu sayımla 150 bin Kürd vatandaşlıktan çıkartıldı. Bu kimliksizlere, siz yabancısınız buradan gidin denildi.”

Kürdler vatandaşlıktan çıkartıldıktan sınra, toprakları ellerinden alındı, devlette görevli olanların görevlerine son verildi ve orduda komutan olanlar uzaklaştırıldı. O kadar baskı yapıldı ki; hasta olanlar hastahanelere gidemediler, otellerde yatamadılar. Elbette Kürdlerin ‘yabancılaştırılmasının’ birçok sebebi vardı ama en başta bölgenin Kürdlerden boşaltılması geliyordu. Bu proje belli bir oranda başarıya ulaştı ve ve burada ki halk baskılardan dolayı göç etmek zorunda kaldı.

Dawût bir dipnot olarak Arap Kemerinden şöyle bahsetmekte: “1958’de Suriye ve Mısır birleştiğinde Arap şovenizmi daha da arttı. Yeni kurulan Suriye Kürdistanı Demokrat Partisi (PDKS) üyesi tutuklandı. Arap Kemerinden önce Kürdistan’da Habur çayı üzerinde 10 Arap köyü yaptırılmıştı. Bu Arap Kemeri çerçevesinde yapılmamıştı Bu Araplar Suveyde’den getirilmişlerdi.”

Suriye’de Baas egemenliğinden sonra Arap milliyetçiliği daha da arttı. Kürdistan’a İsrail gibi bakıldığını söyleyen Dawût: “O zaman Haseke savunma sorumlusu Muhetap Teleb Hilal vardı. Bu Kürdler üzerine bir kitap hazırlmıştı, kitapta Cizîr’in Kürdlerden temizlenmesi projesi vardı. Korktukları için bir an önce bu projelerini bitirmek istiyorlardı.” dedi. O yıllar düşünüldüğün de bu planın sebepleri çok açık bir şekilde görülmekte; Cizîr’in yanı başında Mele Mustafa öncülüğünde devrim başlamıştı ve Cizîr’de petrol yatakları vardı.

Dawût kitapta yazılan planın 12 maddeden oluştuğunu söyleyerek sözlerini şöyle sürdürdü: “Bunlar Cizîr topraklarına el konulması, Kürdlerin göçertilip yerlerine Arap aşiretlerin yerleştirilmesi, eğer Arap aşiretleri olmasa askeri alanlar oluşturlması gibi maddelerdi. Onları göçertmek için kimliklerinin alınmasından bahsediliyordu, aynı şekilde Araplar buraya yerleştirilirse baskıyla Kürdler göç etmek zorunda kalacak deniliyordu. Onun için rejim Araplara silah verdi. Kürdleri bir birine düşürmeye çalıştılar ve ilk iş olarak bunu belirlediler. Kürdlerin okumaması için Kürd bölgelerinde ki okullar kapatıldı. Aynı şekilde dini alimlerde baskı altına alındı.”

Arap Kemerinin başlamsından sonra 1961-71 yılları arasında iki milyon verimli toprak Kürdlerden alındı. Bu el konulan topraklar Suriye Kürdistan’ının en doğusu olan Dêrik’ten başlamakta 275 kilometre uzaklıkta olan Serêkaniyê’ye kadar uzanmaktadır. Hatın derinliği 10 ile 20 kilometre kadar genişlemekte. Bu hat üzerinde yer alan 335 Kürd köyü boşaltıldı. 150 bin kişi yersiz ve yurtsuz kaldı. Dawût projenin uygulanması hakkında şunları söylemekte: “Bu iki milyon topraktan bir milyonu Arap aşiretlere verildi, bir milyonu da rütbeli askerlere. Modern köyler kuruldu; bu köylerde 100 kişi kalmaktaydı ve her köyde karakol vardı. Bu köyler 3-5 kilometre aralıklarla sınırdan 5-7 kilometre uzaklıktaydı. Her eve 150 ile 300 dönüm arasında toprak verildi.” Dawût’un verdiği bilgilere göre 1974’e kadar 4 bin 600 Arap bu yeni köylere yerleştirildi. Arap Kemerinin birinci aşamsından sonra Kürdistan’da 40 yeni Arap köyü oluşturuldu; bunlardan 12 tane Dêrik’te, 12 tane Qamîşlo’da ve 16 tene de Serêkaniyê’de. Burada ki Araplar Rakka ve Halep’ten getirlidiler. Bu kadar boş yer olmasına rağmen Kürd köylerine yerleştirlmeleri siyasi ve belli bir proje kapsamında yapıldığının kanıtıydı.

Projenin sonucu olarak Kuzey ve Rojava parçalarının birbiri üzerinde ki etkisi azaldı ve bu bağlantı kesikliği yüzünden; kültürel ve düşünsel anlamda bir kopukluk meydana geldi. Kürdistan kuzey sınırında bitirilmeye çalışıldı ve coğrafya ve demografya olarak tahribata uğradı.

Cizîr bölgesinin Araplaştırılması sadece göçertilmekle yapılmadı. Bunlardan bir tanesi yer isimlerinin değiştirilmesiydi. Kürd yerleşim yerlerinin isimlerinin Araplaştırılması 1980’e kadar sürdü. Dawût: “3 aşamada isimler değiştirildi; ilkin doğrudan isimlerin çevirisi yapıldı, diğer aşamalarda Arap milliyetçiliğiyle özdeşleşmiş isimler verildi. Yer isismlerinin yanı sıra kişi isimleride değiştirdi. Kimse istediği ismi çocuklarına veremezdi.”

Arap Kemeri üç aşama üzerinde planlanmıştı. Birinci aşama 20 kilometre, ikinci aşama 40 kilometre ve üçüncü aşama 70 kilometreye kadar Kürdleri sınırdan uzaklaştırmak planlanıyordu. 74’te birinci aşama bitti. Ondan sonra savaş çıktığı için diğer aşamalara geçilemedi. Dawût: “Efrîn ve Kobanê’de köyler boşaltılmadı, şayet diğer aşamalar hayat bulsaydı oralarda boşaltılabilirdi. İlk önce Cizîr bölgesinin boşaltılmasının sebebi üç devletin birleştiği bir kavşakta olması ve oranın toprak ve petrol olarak çok zengin olması geliyor. Burada ki Kürdler derinlik olarak daha büyük bölgelere hakimdiler.”

Arap Kemerinin birinci aşaması 14 Haziran 74’te sonbuldu. Arap Kemerinden önce yapılan 10 köyle birlikte toplamda 50 Arap köyü Kürdistan’a yerleştirdi.

Günümüzde değişen dengelerle bağlantılı olarak Kürdistan toprağına sonradan yerleştirilen Arapların durumunun ne olacağı henüz belli değil. Öyle anlaşılıyor ki bu sorun daha uzun yıllar devam edecek.