I

Min çend kesan kuşt di xiyalên xwe de

Çend kîlo tê tenêtî

Çend caran pelçiqîm

Di bin barana havînê de

Belkî jî palyaço digirîn di sihara duşemê de

Her ku sîrk xwuya dibû em kelogirî dibûn

Em her kelogirî dibûn ji halê xwe yê pê tê kenîn re

Kî/kê hez ji kulîlkan nedikir

Min go “ez hez nakim” got “derew e”

Palyaça got vê

Palyaço got û min nivisand

Min nivisand, ger min nenivisanda ez ê bigiriyama

Herkes piçekî digirî, ez jî giriyam

Hew ji bo vê giriyam

Wek tiştek pespaye bû ev hinek

Piçek hindik bûm ji her tiştê

Sermeselê doh hinek hêrs bibûm

Dê piçek ji jinek hezbikim sibê

Hêdî hêdî kor bûm van rojan

Lê piyaleyên araqê vala nekin

Bila hindik nebe tu tişt

Her ji çi be jî

Bila bimîne hinek

II

Xeman naxwim ji bêzariya xwe

Ji ber ku divê her tişt bi kerî bê jiyîn

Mesela şoreşek divê bêdeng bibe

Û divê bawerî bi her gotinên palyaçokî/kê bê kirin

Palyaçoyek çima derewan bike

Ger ez palyaço bûma min nedikir

Merengoz jî bûma min nedigot

Ku ez însan bûma min derew nedikir!

Ka we ji ku derxist tenêtiya palyaçoyê

Palyaçoyek çend kîlo bê

Ji ber çi hûn didin rûyê min

Kirhiya min ya wek çêlika werdekek

Na, ez nasilikim, nasilikim ez

Çiqas nesilike palyaçoyek

Ewqas, ewqas nasilikim ez

Araqê tije bikin! Bila kêm nebe

III

Neqediya, ez hê dinivisînim

Ger nenivisînim ez ê bigirîm

Piçek kepazeyî dibe ev

Ji xwe wê demê em kî/kê bûn, diçûn ku

Di her kuçeyê de em hinekî din jî kêm dibûn

Di şevan de mij û moran dibû yekcaran, dizanim

Wek ku yek bike pistepist

Min digot “deng nehat”, “dubare bike!”

Li bêdengiyê dinixumî wê demê her tişt

Kolan zêdetir bi mij

Palyaço bêtir bi kelogirî dibû

Û ez zêdetir kepaze dibûm

Digiriyam piçek

Dibêjim

Tu kî/kê yî, ne kişkişîne

Pêlê poçika min jî neke

Diêşê, penc dikim

Dibêjim

Qehr bibe, qehr bibe!

IV

Çend roj berê rastê rûyê xwe hatim di panoya îlanê de

Tirsiyam bi careke, wek dilê min were devê min

Got “wisa dibe” palyaço,

“Herkes bê esil e hinek”

Qêrîyam ser, min got “danişe oxlim!”

Ez piçek diqîrim yekcaran

Min got “Araqê dagire”, “bila kêm nebe”

Ez piçek kêm dibim yekcaran

Di rastiyê de em tev de kêm dibin hinek

Bi pey re hîn bûm vêya

Esasî ez her tiştî bi pey re hîn bûm

Herkes herkesî bi pey re hîn dibe

Vêya jî bi pey re hîn bûm

Mesela;

Çend rojên berê bi jineke re hevşabûm

Ne piçekî zehf  hevşabûm

Ya eynî wisa palyaço

Dibêjim ku,

Vêya jî teze hîn bûm

Hevşabûn jî kêmbûneke hinek

V

Kî/kê hez ji wîçewîça çivîkan nedikir

Min got, “ez hez nakim” “derew e”

Got

Palyaço got vê

Palyaço got, min nivisand

Ku min nenivisanda, kepaze bibama

Him ji xwe min roman jî nivisand hinek

Palyaço, ez yekcaran dibêjim,

Ku tu nebî ezê çi xwelî li serê xwe bikim

Bi kepazeyî kêm dibim belkî

Di her barîna baranê de ez dikevim binê erdê

Belkî ez rûvê tu jinê nikaribim maçî bikim

An jî ji bîra bikim, tiştên bi dû re ve hîn bûme

Hêdî hêdî têdigêhêm ku,

Rû, dest, ew laşên bi xweydan û bêvan

Her tişt pilastîk bû hinek

VI

De hadê em sîrtakî bileyzin

Araqê tije bike, em cardin kêm bûn hinek

Turgut Uyar

Her çiqas kurd zêde di qada înternetê de nûbin û zêde bandorek wan tunebe jî nû nû bi bernameyên resen û serkeftî qada înternetê bo xwe fireh dikin. Bernamaya lêgerînê Egerîn û ferhenga înterkatîf Tirşik di van dawiya de yên herî berbiçav in.

Li dinyayê bikaranîna înternetê

Piştî bikaranîna alavên teknolojîk, dinya wek gundek piçûk hat binavkirin û navê serdemê wek serdema ragihandinê hat gotin. Di vî derdemê de tişta herî balkêş û mezin dîtin û bikaranîna înternetê bû. Rêjeya bikaranerê înternetê rewşê bandora wê bi zelalî radixe ber çav. Li tevayê dinyayê de 2.7 milyar kes înternetê bi kar tîne, ev li gor serjimara dinyayê ji sedî 39 ye. Bikaranîna înternetê di sala dawî de ji sedî 208 zêde bûye. Ji van bikaranêran ji sedî 35 li parzemîna Asyayê ye, ji sedî 28 li parzemîna Ewrûpayê ye, ji sedî 20 jî li Emrîkaya Bakûr e. Bi 211 milyon bikaranêrê xwe Emrîka welatê herî zêde înternet tê bikar tîne ye, di rêza dûyemînde bi 137 milyon bikaranêrê xwe Çîn heye. Di înternetê de zimanê herî belavbûyî îngîlîzî ye, li pey wî çînî, espanyolî tê.

Di înternetê de rewşa kurda

Her çiqas rêjeya bikaranîna înternetê di nav kurdan de ne ewqas zêde be jî aqtîfbûna kurdan wan derdixe pêş. Kurd bi piranî piştê salên 2000’an înternetê nas kirin. Piştî naskirina înternetê kurda berga xwe fire kir, li gor xwe bernameyan çêkir û bo karên xwe yê kesane û civakî bi awayek aktîf bi kar anîn. Sedema zêde bi kar anîna înternetê wek qadek  azad tê dîtin û bi rehetî dikarî xwe bigînî tiştê ku dixwazîn. Bi teybetî rewşa kurda li ber çav bê girtin ku di nav dewletan de hatî perçekirin û sînorên fîzîkî di navbera wan de hatî danîn, bi hezaran kes li dîasporayê dijî girîngiya înternetê derdikeve holê. Bi saya înternetê sînorên di nava kurda de bi bê astengî dikare bê rakirin, bi rehetî û awayek ekonomîk dikarin bi hev re bikevin pêwendiyê.

Astengiyên di înternetê de

Di înternetê de astengiya herî mezin ew e ku zimanê kurdî nayê naskirin bi kar anîna wî hinek zehmetiyan derdixe pêş. Di piraniya bername û lêgerînan de zimanê kurdî tuneye. Astengiyek jî ew e ku dewletên ku bixwazin bi rehetî dikarin li ser kurda, di qada înternetê de sansûrê pêk bînin. Herî dawî bernamaya bi 1,2 milyar bikaranerê xwe Facebook bi dehan rûpelê siyasî, çandî, dîrokî yên kurda girt. Berpirsiyarê Facebook Richard Allan bi alîgirtiya “rêxistinên terorîst” sedem nîşan da. Li hember van astengiyan piraniya aqademîsyen û lêkolînvan, kurda wek kesên ku herî çalak înternetê bi kar tîne destnîşan dikin.

Bi kurdî biger

Ji ber ku sazî û dezgehên di wî warî de alîkarî bikin tune ye piraniya kar kesane dimînin û ev jî dibe sedem ku zêde dom nekin. Ji wan teşebûsan yek jî motora lêgerînê ye ku ev demek kin e ketiye xizmetê. Derbarê armanca Egerînê de kordînotorê Egerînê Kawa Onatli got ku: “Teknolojîya înternetê bûye aleta herî bi qewet di tevahîya çandên dewletan de. Her roj piranîya milletên cîhanê dikarin bê sînor înternetê bi zimanê xwe bi kar bînin. Lê belê 40 milyon kurd ji firsenda gelek înformasyon, perwerdehî û kar bê par dimînin ji ber kû nikarin înternetê bi kurdî bi kar bînin.” Onatli di berdewamiya axaftina xwe de balê dikşîne ser zimanê kurdî di qada înternetê de û waha dibêje: “Ji bo ku em kurd bikaribin wek millet pêşkevin, zimanê xwe biparêzin û bibin yek weka milletên din pewîst bû ku internet bi kurdî jî hebe.”

Onatli derbarê Egerînê de jî van agahiyan da me: “Egerîn yekem motora lêgerînê ya bi kurdî ye, ketiye nav lîsteyaya motorên lêgerînê yên cîhanê. Egerîn hemû malperên kurdî berhev dike û tîne berdest. Dema ku mirov li ser Googlê lêgerîna bi kurdî dike, google tîpên kurdî digoherîne û li şûna encamên kurdî, encamên bi zimanên din  jî nişan dide. Bi saya Egerîn Blogê Mirov dikare bi hêsanî ji xwe re blog veke û li ser înternetê binivîse û yê bixwaze dikare nivîsên te bişopîne û belav bike. Egerîn Nûçe ji hemû ajans û nûçe portalên kurdî nûçeyan berhev dike û pêşkeş dike. Her wiha bi navê Egerîn Ferheng  Egerîn Vîdeo Egerin TV & Radio bernameyên me yê dixebitin jî heye.”

Tirşik hinek tirşe lê xweş e

Di înternetê de malperên herî balkêş û tê hezkirin ferhengên înteraktîf in. Ji ber ku piraniya bikaranerên înternetê dixwazin bi xwe agahiyan barkin înternetê, agahiyê heye biguherînin û li gora xwe serast bikin. Tirşik.net jî ji wan ferhengan yeke ku balê dikşîne ser xwe. Avakarê Tirşikê Si_murg56 beriya ku Tirşikê ava bike bernamaya wergerandinê wergerîne.comê xist xizmetê Si_murg56 armanca tirşikê wiha bi lêv kir: “Tirsik.net ji ber pêdiviyeke berbiçav ava bû. Dema hûn li înternetê binêrin, tu malperek rast û dûrist tune ku kurd lê bicivin û bi zimanê xwe li ser siyasetê, sporê, zanistê, multimediayê û hwd. biaxivin. Platformek tune bû ku stranbêj, hunermend û siyasetmedarên kurd werin rexnekirin û ev kes jî bikarin fikrên xelkê yên derbarê xwe de bişopînin.” û wiha domand: “Armancên tirşikê zehf in lê ya herî girîng ew e ku li ser înternetê platformek kurdî were avakirin ku hemû kurd lê bicivin, hev û din rexne bikin, henekan bikin, bi hev re bikenin û pevçûnê bikin û bi parvekirinê zanîna hev zêde bikin û kurdiya xwe jî pêş ve bibin. û ji bo nifşên nû, danegeh û arşîvek kurdî bihêlin, ansîklopediyek bihêlin ku tê de derbarê her tiştî de agahî û şîroveyên kurdî hebin.”

Di qada înternetê de kêmasiya mezin ewe ku kurdî zêde nay bi kar anîn. Herî dawî bo di Googleyê de ziamanê kurdî cih bigre qampanyaya îmzeyê hati destpêkirin. Si_murg56 derbarê bi kar anîna zimanê kurdî de mixabiniyê xwe anî ziman û got ku: “ Hê di asta destpêkê de ye. Malperên ku xwerû kurdî ne, hindik in û ew jî malperên nûçeyan in. Ji ber ku naveroka malperên kurdî qels in, bala kurdan nakişînin Bi hatina tirşikê jî em bawer in ku wê gelek kurd êdî bikarin bikevin înternetê û tenê li malperên kurdî bigerin û bêyî ku bikevin malperên bi zimanên din, gera xwe xelas bikin."

Xêz: Jean Giraud

"Ez bona te dimrim. Tu çima waha dikî, çima bersiv nadî min?  Tu ew qas ji min hêrs bû yî?"                                                                   

Dema şandinê îro seet 17:17 de 

Dema dîtinê: 17.57                                                                                                   

Of!  Eva çima bersiv nade? Nizane qêy ez ketime çi halê? Peyama ku min şandiye jî dîtî ye. Ewqas ji min nefret dike bersiv nade?  Jan ji peyamdankê derket çû serrûpelê, ciyê lêgerînê "M" nivisand bi careke li binê lêgerînê de "Melîke Çarenûs" derket, bi mişkê pêlê navê wî kir. Dîwarê Melîke yê vebû. Jan  bi bîhn kişandineke kûr mişkê li ser dîwarê wî bir û anî. Pêlê nivîsa wênedankê kir. Di rûpelê de  7 heb wênedank vebû. Pêlê wênedanka "ez û cana min..." kir. Li wêneyên xwe û wê ku piştî ezmûnên  dibistanê, bi çend hevalînên xwe re çûyûna seyrana parka li hember derya ya Stenbolê  temaşe kir. Derya li bin nigê wan de diherikî, ewan jî di nava hestê xwe yê wek deryaya pirbûye de avjenî dikirin. Wî demê çi bê dert û bê xem bûn,  çi ji van rojan bê haydar dikeniyan, wekê ku qet van rojan neqede. Dê ger bizanibûya pêşeroja wan wiha dibe, ji wî rojê destpêbikira  bigiriya. Jan anha di nav jiyana xwe ya bi jana tije de avjanî dike. Jan pêlê wêneyê kir, wêneya serî  vebû: Jan li  ser banqak rûniştiye bi awirek şikiyayî, bi awirek têkçûyî li qamerayê dinêre, destek wî di cêva wî de ye, dibe dibê heye ku destê yara min cemidî be  germ bikim.  Destek wî li ser nigê wî ye, soriya pêçîka wî ya piçûk dibiriqe. Wî roja bextewar tê bîra wî.17'dê hezîranê. Ji 17 xewan, xewên bi evîn derbasbibûn. Roja deweta kekê wî bû. Melîke bi kirasê xwe yê xwedavanî li gel wî reqs dikir. Bîna perperoka li ba dibû. Melîke di dawiya dewetê de bi destê xwe yê nazenîn pêçîka wî ya piçûk hene kiribû. Tenê pêçî ka wî  ya piçûk. Di wêneyê de Melîke li paş rawestiya ye û herdû destên xwe li sitû yê wî gerandiye, serê xwe nêzikê serê Jan  kirî ye. Bi awirek pirsiyar li qamera yê dinêre, dibe ku van rojan hesap dike. Pirpirokek jî di wêneyê de heye,  li devû dorê serê Melîke yê reqs dike, wek derwêşek ketibe cezbê, bi reş qîtraniya çavê wî re şadibe. Di paşdîtina wêneyê de bi  mizgevtên xwe yê bilind nîvgirava Emînonû dixuyê li alî rastê jî hûrgiravên di nav derya ya Maramara yê de xûya dibin. Li ser banka ciyê Jan pişta xwe dayê tenê nivîsa ŞAREDARÎYA BEY tê xwandin. Jan naxwaze wêneyê biguherîne naxwaze bi rastiya tinebûna Melîke yê re rû bi rû bimîne, wisa jê re tê ku wêneyê negre ewê Melîke herû her li balê be...

"-Tu çi dikî, ka te çay dem bikira?"                                                                                                       

"-Qet li nûçeyan dinêrim wisa noqî  înternetê bûm min ji bîrve kir." Jan bi hatina Serhed a hindir ve wêneyê  girt û ji ku nedixwast kes rewşa wî hînbe ji hesabê xwe yê Facebookê derket. Bi awayeke giran ber bi mitbaxê ve meşiya, bi sê şûşê çay li ser tepsîkî vegeriya, tepsiyê danî qeraxê masa ser wî ji kaxiz û pirtûkan gemirî.  Hesen jî ji derva ket hindir silav li wan kir. Ji ber Hesen birçî bû  û ji ber di vî seeta dereng de tişt tinebû bi mal hazirî taştê amade kirin. Herdû hevalên wî firq kirin ku Jan xemgîne jê xwastin ku stranek veke. Jan ji compîtirê helbestek vekir, helbestek pesindayîna xoşewîstê:                                                                                              

"Ew çi dêm e, ew çi rû ne, ew çi zulfe, ew çi xal?

Ew çi gulbaxê gula ne, ew çi husn e bê mîsal?"...                                                                                    Hersê heta derengiya şevê axivîn...                                                                                                           

Jan dema hesabê xwe yê Facebookê vekir peyamek hatibû . Bi kelecanî    mişkê ber peyamdankê ve bir. Dizanibû Melîke  peyam avêti ye. Li dema hatina peyamê nêrî 21.07. Jan ji ber xwe de got " Errik em jî êpê axivîne. Hema hema bûye 4 seet. " Bi tirs, bi bêdilî peyamê  vekir.                                                                                                                                                                                 

"Dev ji min berde ez êdî hew dixwazim te bibînim"      

Dema şandinê îro seet 18:07 Dema dîtinê:21.17

Jan nizanibû çi bike. Dilê wî bi jan kir gupegup. Wek ku bi sîleh li hember kujerê bavê xwe be, lê nikaribe pêlê tetikê bike. Bû berateyek ku hê nehatî binax kirin, lê mişk û marên gorê li ser laşê wî digeriyan. Diranên xwe yê bitecrûbe di canê wî de diçikandin. Xweydan ji eniya wî berjêr bû, ji sermaya laşê wê di nîvê rêde qerisî. Jan xwe li hember roniya kompîtirê wek şevşevokek şevê hîs kir. Kor. Xwast ji ronahiyê bireve, xwe berde reşiya tinebûna Melîke yê. Ronahiya kompîtirê bi xweliya cixarê re rijiya xwelîdanka ber destê wî yê rastê. Di dêlma dûmana cixarê de tarîtî û tinebûna Melîke yê kişand nava hinavê xwe yê ji tinebûna Melîke yê jan dida. Fikirî, keçikê ev qas jê nefret dikir. Gotinên wî ew qas ne giran bûn. Mirovek çawa dikare bi kasek ew qas tişt pêre perve kiribe, ji sedemek piçûk wî ji jiyana xwe derxe. Bi destek ricifî çû serrûpelê li ciyê lêgerînê dîsa "M" nivisand. Navê Melîke derket. Pêlê kir. Sikinî. Li dîwarê wî nihêrî. Awirê xwe berda ser nivîsa wênedankê. Xwest xwe bispêre nîşaneyên demên xweş, wêneyan.  Pêlê wênedankê kir. Dîsa berê xwe da wênedanka "ez û cana min..." Pêlê kir, nivîsek derket hember wî: "Bala xwe bidê! Ev rûpela dixwazî nayê nîşandayîn dibe ku xirabe be an jî destûra dîtina te tunebe!" Ev çibû hemû vêneyên me jê biriye.  Jan ji wênedankê paşve derket, hat dîwara Melîke yê. Ew çiye li ser dîwarê Melîke yê  "Ger tu Melîke yê nas dikî daxwaza hevaltiyê bişîne" dinivisîne. Nexwe min ji hevaltiyê jî dexistiye. Bi carekî li pêçîka xwe ya piçûk ku, Melîke yê bi destê xwe yê nazenîn hene kiribû nihêrî. Na ne sorbû, tenê serê neynûkê de sorîkî piçûk mabû. Ku wî jî bi makîna neynûkan jê bikira ew jî nemaya.

Havîn / 2012

Dibe ku ji bo helbestvanek tişta herî bedbext wendabûna helbestê wî/wê be lê nedîtina belavbûna helbestê xwe bo helbestvanek, çiqas cîhê xemgîniyê ye? Ku meriv bi hûrgulî li dîroka kurdan dinêre bi dehan mînakên waha hene. Hin helbestvan ji tirsa dagirkeran ya bi xwe helbestên xwe şewitandine yan jî avêtine behrên bê binî. Yên bi şans dane ba hin kesan. Ew jî bi piranî wenda bûne ya piştî mirina wan hatine belavkirin yan jî hê jî nehatine belavkirin.

Serda Selaheddînê Gimgimî jî ji wan kesan yek e ku helbestên giran buha nivisî ye lê hê nehatî çapkirin. Dê di dimek kin de Dîwana wî ya bi navê Derdê Welat were çapkirin. Ji ber ku Serda Selaheddîn di temenek civan de ji vê dinyayê koç kire zêde agahî li ber destê mereqdaran wî tune. Birayê Serda Selaheddîn ku pêşgotinek ji dîwana wî hê nehatî çapkirin re nivisiye de dibê ku: “Diya min digot; di erdehecê de (erdeheca Gimgimê ya di sala 1946’an) Selaheddîn sala xwe tije kiribû û êdî hêdî hêdî birêve diçû.” Li gor van gotinên diya Serda Selaheddîn em pê derdixin ku di hundirê sala 1945’an de hatiye dinê. Cîhê hatiye dinê navê xwe daye paşnava Serda Selaheddîn. Li gor nasnama fermî navê Serda Selaheddîn wek Selahttin Gümgüm tê nivisinadin. Lê di helbestê xwe de tu car vê navê bikar neanî ye, bi piranî mahlasa Serda, Serda Selehaddîn helbestên xwe nivisîye.

Hişek zelal, perwerdeyek qewîn

Serda Selaheddîn hetanî heft saliya xwe li Gimgimê li nik malbata xwe dimîne. Hetanî heft saliya xwe ligel bavê xwe perwerdeya Quranê dibîne û li wir xitim dike. Li gor vegotinên birayê wî piştî ku heft saliya xwe dibore bavê wî biryar dide ku wî bişîne medreseyan. Di vê biryara wî de firsend nedîtina pê re mijûlbûnê û xwasteka ku kurê wî perwerdeyek baş bibîne heye. Bi vê niyetê Serda Selaheddîn cara pêşî berê xwe dide medreseya Mala Mele Mehmûd ya li gundê Xandilis’ê (Karaköy) Li vê derê qasê salek dimîne. Piştî ku bavê Serda Selaheddîn pê dihese kurê wî ji alî xizmên wî ve di karên din de tê xebitandin wî paşve tîne û dişîne hêla Kop û Milazgirê. Li van navçeyan melayên ku di dema xwe de bi bandor bûn hebûn wek; Seydayê Mele Sadiq, Mele Îbrahîmê Exdadê, Mele Zekiyê Îmadî... Serda Selaheddîn piştî perwerdeya gundê Xandilisê hetanî dawiyê li medresa Seydayê Mele Sadiq dimîne û li wir perwerde dibîne. Li gor ku em di lêkolînên hêja yê Nedîm Dît ya bi navê “Tehlîlên Stran û Helbestan 1” hîndibin Serda Selaheddîn di dibistanên fermî yê dewletê de perwerde nedîtî ye lê dû re ji derve de destûrnameya dibistana sereteyî û ya navîn bi dest xistiye.

Nameya wî ya di Rojnameya Dicle Fıratê de

Piştî ku serhildana Dêrsimê jî hat tepisandin bakûr ket nav bêdengiyek mezin. Di vê bêdengiyê de rojnameya Dicle Fıratêdi 1’ê Kewçêra 1962’an de derket. Rojneme heyşt hejmar derdikeve û bi desteserkirina xwedî û edîtorê wî, Edîp Karahan tê girtin. Tiştê vê rojnameyê û Serda Selaheddîn digîne hev nameyek e. Di hejmara 6’an ya rojnameyê de ku di 6 Adara 1962’an de derdikeve nameyek tirkî bi navê “Selâhattin Gümgüm” belav dibe. Serda Selaheddîn di nameyê de dibê ku: “ Ji bo Mûdiriyeta Berpirsiyar ya Rojnameya Dîcle û Firatê; Rojnemeya we ku em dizanin bi kedek mezin derdikeve, em bi eleqeyek mezin dixwînim. Ji bo vê keda we spasî û mineta xwe ji we re pêşkeş dikim. Li gel rêz û silavan. Selâhattin Gümgüm/ Varto.”

Ji vî nameya Serda Selaheddîn em pê derdixin ku di dema xwe de bi siyaset û netewperweriya kurd re têkildar bûye, ji xwe di pêşgotina dîwana Serda Selaheddîn ya tê amadekirin de birayê wî dibê ku:“Pisxaltiyê min Mele Meheme (Mehmet Özkan) ji min re vana got; Ez bi mirina pisxaltiyê xwe Selahaddîn gelek dem şûn de li Ruhayê di civînek de hînbûm. Wan deman telefot tunebûn, me nikaribû zû têkilî dayniya. Bavê min bo ku ez neqehirim derbarê mirina pisxaltiyê min de agahî nedabû min. Min li Ruhayê meletî dikir. Civînê de serokê TKDP (Partiya Demokrat ya Kurdistan Tirkiyeyê) Seîd Elçî got ku; Gimgim par felaketek pir mezin jiya, di erdehecê de 3.000 can wendakir lê felaketa îsal jiya ji felaketa erdeheca par pirtir bû. Lewra Selaheddînê Gimgimî çendek berê jiyana xwe ji dest da. Ezji serxweşiya malbata wî têm. Bila serê we û yê hemî welatê me xweş be...”Serda Selaheddîn di salên xwe yê dawî de vedigere Gimgimê hevaltiyek bi kurê Xalid Begê Cibrî, Mehmud Beg re datîne, dema xwe bi piranî bi wî re derbas dike.

Naveroka helbestên Serda

Helbestên Serde Selahaddîn bi wezna beyta hatî nivisandin û li gor Arûzê hatî rêzkirin. Di helbestên wî de bi rehetî bandora Melayê Cizîrî û Ahmedê Xanê xwuya dibe, helbestên heyî yê ku min xwendî bi piranî ji hêla mijar û nêzikbûna mijarê de dişibe van herdû helbestvanan. Ji xwe ji hin heval û dostên xwe re gotiye ku; “Ez ê Melayê Cizîrê di warê helbestê de derbas bikim.” Mijara helbestan; heskirina welat, xweşiya yarê, daxwaza azadiyê, qehrementiya gelê kud û lehengên kurd û hwd e...

Emrê ciwan, salên dawî...

Piştî ku Serda Selaheddînê perwerdeya xwe ya medreseyan diqedîne du salan li Stenbolê dersên erebî dide. Di 19 saliya xwe de nexweşiya kêmasiya gurçikan derdikeve holê. Qasê du mehan li nexweşxana Hasekî ya Stenbolê dimîne û ji wir derbasê gundê Avrêzê dibe û demek kin li wir melatiya gund dike. Dû re li Gimgimê katiptiya Miftîtiyê dike. Piştî wî li Erziromê di nexweşxanê de tedawî dibîne û hê di 22 saliya xwe de di 31’ê Tîrmeha 1967’an jiyana xwe ji dest dide. Li Gimgimê tê binaxkirin.

Ku Serda Selaheddîn jiyana xwe ji dest dide lênûska helbestên wî dikeve destê xalê wî Şêx Elbaqî. Pismamek xalê wî beriya 12’ê Îlonê van helbestan dinivîse û li ba xwe vedişêre. Piştî ku birayên wî pê dihesin ku helbestên wî weşartîne hewl didin ku wan wek pirtûk çap bikin. Ji tîpên erebî diguhezin tîpên latînî û dîwan niha amadeye û di demek kin de dê were çapkirin.

Serde Selahaddîn ji xalê xwe re dibê ku: “Van helbestên min, bi piranî wek hevîr in. Ez hê gelek li ser vana bixebitim.” Mixabin nexweşî derfet nadê ku van hevîr-helbesta bistirê û di tenûrê de bipêje û pêşkeşê gelê xwe bike lê her çiqas derfetên xebitandina li ser helbestan nedîbe jî ji helbestên wî temek bi cêj difûre.

CEJN

Siba cejnê li dergâhê me yar nîne nizam bo çi/Gelek keyf û gelek şahî, me par nîne nizam bo çi

Dixwest karê me zewq û ken, sema û reqs û govend ba/Dixwest em jî biban rewşen, me axîn e nizam bo çi

Dibînim xelq dikin şâhî, dikin cejnê bi hev pîroz/Dikin zewqê li her cahî, me dil kîn e nizam bo çi

Me dil wek kozikê ârê, di şew'te mislê tendûrê/Di şûna gul di dest xarê, me her şîn e nizam bo çi

Hemî dunya hemî âlem, bi kêyf û îşwe nin vêkra/Ne cejnêm hem ne sersalêm, me tişt nîne nizam bo çi

 Tu wek tîrek ji agir bû, dilê Serda xisar çêbû/Dijê me tim li me pir bû, me nedîne nizam bo çi

Dignûg (Milazgir), 20.02.1965
Hin helbestên Serda Selahaddînê Gimgimî ji vir dikare bê xwedin: 

Di rûpela pêşî ya Nexşên Li Giyan de gotina Xelacê Mansûr “Cehenem ew der e ku em lê ne û tu kesek bi êş û şewata me nabîse.” heye. Bi rastî jî ku kes tunebe meriv xemê xwe, azara xwe jê re bibêje ew derdek e, ku li devdora meriv kesên ji meriv bi dertir tijebe ew jî derdek li ser derdaye. Ku em li encama şerên li Kurdistanê binêrin li piş xwe bi hezaran wendayî ya hiştiye ku hêjî kes nizane ew li ku ne.  Sêyîneya dawî ya Dilawer Zeraq Nexşên Li Giyan li ser van wendayiyan e. Zeraq di sêyîneya yekem de behsa kesê ku hevserê xwe wenda kirine dike, di sêyîneya duyem de jî li ser kesên hezkiriyên xwe wenda kiriye disekine. Di sêyîneya dawî Nexşên Li Giyan de jî dorê tîne ser dayîkên ku zarokê xwe wenda kirine. Di romanê de kombûna dayîkên zarokê xwe wenda kirine, dişibe li hev civîna “Dayîkên Şemiyê.” Kul û derdên wan yê wendabûna hestiyê zarokên wan bi xewnên ku merivên derasayî ji wan re dibêje tê dîtin û dilê wan tê rehetkirin.

Roman ji 12 beşan ku ji ser navê wan diyar dibe ku di naveroka wan de çi heye, pêk tê. Di serî de behsa hin zarokan tê kirin ku di dawiya “yarî”yên xwe de an birîndar dibin an jî tên ber mirinê. Di navbra wan beşan de pêwendî bi peyvên hevbar tê bi dest xistin ku ev meriv qanih dike, temek romanê dide meriv. Wan beşan bi tena serê xwe wek çîrok jî dikare bê xwandik, ev jî paşxana nivîskar ya çêrîknûsiyê derdixe holê ku ev jî di romanê de bi xwe re gelek kêmasiyîn bingehîn tîne. Yek ji wan ew e ku afirandina qarakterên xwedî kesayet di romanê de kême. Dîmenek ji lîstokên zaroktiya lehengan tên dayîn û bi qûtbûyînek ku hay me jê nabe di wî navberê de çi dibe me derbasê dîmena şerwaniya van lehengan, dema mirina wan dike. Ji ber vê qûtbûnê û kêm behskirina lehengan em zêde nikarin bikevin nav giyanê lehenqan, em nikarin bi wan re bibin yek. Ji ber ku teybetiyên ber bi çav yên van lehengan nay gotin an jî bi xwandevan nayê hîskirin di hiş de namîne. Leheng ji nebûna teybetiyên wan yên kesane nikarin ji “kesbûnê” xilasbin xwe bigihînin “qarakterbûnê.” Di romanê de bo çêkirina qarakteran helbet hewcetî ne tenê bi kêmdîtina teybetiyên qarekteran heye lê ku meriv wek mînak bide şervanê bi devoka Colemêrgê diaxive qarakterê herî di bîr de dimîne ye.

Di romanê de lezkirinek ber bi çav xweya dibe. Lehengên ku hê zarokin bi lîstokên ku di dawiya wî de birîndarî heye dileyzin û derbasê xortaniya ku piştê wî tune ye dibin. Menîca ku ji bo derketina derve bi zorê ji dayîka xwe destûr digre, piştê xeydandina ji hevalê xwe ber bi çemê ava baharê har bûye de dimeşe û dişqite nav avê. Hevala wî Seyran wî xilas dike. Menîceya ku dibe Arya. Piştê kemînekî li çiyayê Feraşînê bo derbasbûna ji çemê Hêzîlê ku bi ava berfa baharê hêz û qewet girtiye dimeşin. Dema av Rewşenê bi xwe re dibe bi çûn hatinên xwe yê zaroktiyê Arya dikeve rola Seyrana ku wê di zaroktiyê de xilas kiriye. Di beşa “Yarî” û “Hevalyariyê” de rastê çend lehengên zarok tênê. Bedo û Şîro di xirbeyek de rastê kuçkê xwe Qero tênê û hewl didin ku nigê wî yê pelixiye baş bikin. Di berdewama çîrokê de Bedoyê berber ku dikana xwe bigre Şîro jê daxwaz dike ku rûyê wî kur bike lê Bedo naxwaze. Di vê beşê de panaromayek piçûk ji Farqînê tê dayîn. Wan salên ku meriva di nav kolanê de dihatin kuştin. Şîro jî ji wan kesên ku nava rojê meriv dikujin. Ku Bedo ber bi mala xwe diçe Şîro jî dide dû û bi dereng vekirina deriyê malê Şîro wî dikuje. Di berdewama vê çîrokê de Xeloyê ku pi qerpîtê dikir kor bûya bi “kevnebirîna” xwe, “digîje zaroyê me.” û dibe Xelat. Di kemîneke de hevalên xwe winda dike û ew jî birîndar dibe. Xwe di şikeftekî de vedişêre.

Di hemû beşa de tişta herî girîng ew e ku nirxdayînek li axê heye. Ji xwe di bîra hevpar ya gelên rojhilatî de ax wek dayîk tê dîtin. Di paşxana bîra kurdan de jî ev tişt ber bi çav e. Ax dayîke ji ber ber xwe dide. Hinek dişibe jinan jî ax tu çendî bidiyê bi heman rêjeyê li te vedigerîne, xwedîtî li te dike. Tu çiqas jê hezbikî ew qas te hembêz dike. Piştê ku Xelat di şikefta xwe tê de veşartiye de tê girtin, wî bi balafirê bi hewa dixin û berdidin ser axê, berdidin nava axadayîkê. Di beşa din de jî ku ku av gerîlayê jin di nava xwe de dibe, fam dike ku “ keçik ne para wê ye; jê paktir û zelaltir e; û para axê ye, loma wê ji nava xwe dike der.” û “berê xwe dide axa ku gazî wê dike.” Agirê di giyanan de jî pêketî ne bi avê bi werdana axê ancax tê temirandin.

Di nameyên dawiya pirtûkê de rexneyên li pergela mêraniyê ber bi çav dibin. Tişta balkêş ew e ku sedemên tevlêbûna “zaroyên me” wek “rûxandina pergela hezar salan” tê dîtin û armanca wan wekê  “simbêlê kur kirinê.” tê dayîn. Hemû referansên tên dayîn derdikeve tekoşîna rûxandina serdestiya pergela mêrantiyê. Meriv vê ya dikare bi siyaseta rojane ya civaka kurde ve girê bide.  

Serencama zarokan ji dayîkan re bi rêya xewnan tê gotin. Dayîkên wan bi awayeke digîjin hev û li malek kom dibin û behsa xewnê xwe dikin. Di xewnê van dayîkan de em hay li dawiya “zarokan” dibin. Van xewnan de qodên mîtolojîk tên pêçandin. Şervana jin ku sê cara ji hêla darvanek ve li deştê tê bin ax kirin, bi awayek der asayî cardin derdikeve ji cihê hatî bin ax kirin. Di dawiyê de cihê ku dixwaze lê be, li qûnrata ciyayeke digihîje aramiya ku dixwaze.

Wekê encam; nivîskar çîrokên ku bi bûyerên neyînî, birîndarî û kuştinî dawî dike, di nameyên dawî de dilê xwandewanan xweş dike ku lehengên berdêl dane dil rehetin. Her çendî jiyanek wan a bi lez hebejî gihiştine aramiyê û xwendevano tu jî xem neke!