□•●xewnazad●•□

Andrei Tarkovsky: Divê em tecrubeyên xwe bijîn; tecrube ji kesên din wek mîrate namîne

Ji klavyeya xewname

Xwendin

Şert û mercên Rublev(*) tê de dixebite ne rewşek awarte ye. Hunermendek tu carî nikare di bin rewşek îdeal de bixebite. Ger ji xwe li dinyayê rewşek wiha îdeal hebûya, pêdivî bi hunermendan nedima. Divê hunermend ne dorhêlek vakûm de bijî û divê hin dehdeyên li ser wî/wê bo bidestxistina afirîneriya wî/wê guncav bin. Dawiya dawîn de, ji ber ku dinya ne cihek bêkêmasî ye, ji însana cûreyek wek hunermendan derketî ye. Ku dinya cihek bê kul û dert bûya, dê hunermend jî qet dengê xwe dernexista û jiyana xwe di nav wê ahengê de derbas bikira. Tişta em dibêjin berhama hunerî, ji dinyayekî nexweş dizê û ji wir li dervayê xwe xwîya dibe. Pirsgirêka di Rublov de; lêgerîna hevahengiya di nav pêwendiyên mirovan de her wiha di nav huner û jiyanê de, di nav dem û dîrokê de ye. Mijara fîlmê ev e.

Tecrubeyên mirovahiyê mijareke din a girîng e. Niyeta min ya di vê fîlmê de nîşandayîna bêîmkaniya veguhestina tecrubeyan bo kesek din an jî bêîmkaniya hînbûna tiştek ji kesek din e. Divê em tecrubeyên xwe bijîn; tecrube ji kesên din wek mîrate namîne. Mirov bi piranî dibêjin ku tecrubeyên kalik û bavikên xwe bikarbînin. Ev rêya herî hêsan e lê divê her kes tecrubeyên xwe biafirîne. Ji hêla din ve ku em dibin xwedî tecrubeyek, wexta me ji bo bikaranîna wê namîne û bi awayek mafdar nifşên nû guh nadin wan. Dixwazin tecrubeyan bijîn lê ew jî dimirin. Ev e qanûna jiyanê, wateya rasteqîn a jiyanê; bi awayek zorî em nikarin tecrubeyên xwe veguhezînin mirovan an jî em nikarin hestên ku civak divê bê hîskirin bi wan bidin hîskirin. Em tenê bi tecrubeyên xwe yên kesane dikarin ji jiyanê fêm bikin. Keşeyê Rublev jiyaneke tevlîhev borand; di Sêbereya Pîroz de bi hoste Radonevsky re xebitî lê ev dijî doktrîna wî ya jiyanê bû. Neçar bû ku dinyayê ji çavê hosteyê xwe bibîne. Hew di dawiya jiyana xwe de wek xwe jiya.

----------

(*) Andrey Rublev fîlma Andrei Tarkovsky ye ku di sala 1966’an de çêkirî ye. Fîlm ji ser jiyana nîgarçêkerê îkona Andrey Rublev, dîroka welatê Ûrisan a di Heyama Navendî de radixe pêşberî me.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Çendî geram le şaran Nem dî kes wek to ciwan bê

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Helbet heye di jiyana her kesî de stranek ku jê re rêberî dike û helbet strana tu kesî ji ya kesên din hêjatir nîne. Radyo di jiyana min û di jiyana kesên hevçaxê min de cih negirt. Yanî tu car bûyerek wiha neqewimî; "yaw min tam radyoyê vekir pêrgî dawiya strana ku ez herî jê hez dikim hatim." Lê helbet me çendî negihandibê û guhdar nekiribe jî radyoyên me hene wek a Erîvanê ku "çiya û welatan bilind dikin bi lîlîyên xwe" Strana ku ez guhdar dikim û dibêjim; aha ev e tişta ku ez dixwazim, ew jî strana "birîndar im" e. Sal derbas dibin ew her dimîne di cihê xwe de. Bi heval û hogiran re guhdar dikî ew dimîne di cihê xwe de. Bi xoşewîst û ne xoşewîstan re guhdar dikî ew dimîne di cihê xwe de. Û di sînorê ku tu bibêjî "gelo ez herim ji xwe re qehweyek çêkim an xwe daliqînim" de dimînî û ne qehwe çêdikî ne jî xwe didaliqînî. Radibî ji kompîtara xwe ya ji ariya cixarê têra xwe qirêj bûye strana "birîndar im" ji dengê Homer Dizeyî vedikî û ji tebaqeya xwe ya titûnê ku li ber tavê zûwa bûye û di her nefes kişandinê de dilê te digivêşe, ji xwe re cixareyek pêdixî. Stran digere û tu dig(i)erî, serê te li aliyeke din digere. Her digere.

BIRÎNDARIM (Soranî)

Çendî geram le şaran
Nem dî kes wek to ciwan bê
Kîjole neşmîlekey caran
Çon debê nêwanman wabê
Be yadî seyranekey naw daran
Birîndarim, birîndarim

Dêtewe bîrit giyan
Çaw çawanêy ser banî
Dest le milaney bin dîwaran giyan e
Maç û mûçî êwarey ser kanî
Be yadî ew hemû cêye ciwan e
Birîndarim, birîndarim

Êstaş meylim her mawe
Dil yek e û negorawe
Êstaş deng danewey çirpey diwanit

Le gwême û wekû xoy mawe

Be yadî hemû cêyekey ciwanit

Birîndarim, birîndarim

--------------

BIRÎNDARIM (Kurmancî)

Hindî ez li bajaran gerram
Min nedît kes wek te xweşik bit
Keçika xweşika pêştir
Çawa dibit ku navbera me hosa bit
Bi bîranîna seyrana borî
Birîndarim, birîndarim

Diête bîra te canê min
Çavzilkana me ya ser banan
Dest gerdenbûna bin dîwaran canê minî
Ramûsanên êvara li ser kanîyê
Bi bîranîna van hemû cîyan canê min
Birîndarim, birîndarim

Niha jî her meyildarê te me
Dil hêj yek e û nehatîye guhorrîn
Niha jî dengvedana pispista axivtina te

Di guhê min de mîna xwe maye

Bi bîranîna hemû cîyên ciwanîya te

Birîndarim, birîndarim

tekst û werger ji bloga nistimangulan.blogspot.com hatî girtin.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Şêrleşker Şvayk û çîrokên wî yên em jê kêf distînin.

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Piştî ku romana “The Good Soldier Şvejk” qediya, her çîrokek lehengê romanê Şvayk, ku di nav hev de bûn di hişê min de dikirin vizeviz. Şveykê ku beriya Şerê Yekem a Cîhanê li Pragê kûçikên beredeyî wek ên bi esl û nesl difrot, di 1914’an de bi kuştina biraziyê Împaratorê Awusturyayê Arşîduk Franz Ferdinand û jina wî ji hêla Sirbek jiyan li wî serûbin dibe. Ne ku hay Şvayk ji vê pêşerojê heye, hew dizane û bi xwandevanan dide zanîn ku tu tiştek wek berê nemîne. Û helbet nabe jî.

“The Good Soldier Şvejk” romana Jaroslav Haşek e ku çavkaniya xwe ji serpêhatiyên wî digrin. Haşek di sala 1883’an de li Pragê bûye û di gelek karan de xebitî ye. Rojnamegerî ji vana ya sereke ye. Tevlî Şerê Yekem a Cîhanê bû û çend salan di destê Ûrisan de dil ma; dema li wir bû û dema vegeriya Çekoslovakyayê nû hatibû damezirandin bi siyasetê re mijûl bû. Haşek wisa difikirî ku “The Good Soldier Şvejk” wek şeş cîldan binivîse lê dema xwe gihand a çaran ji zêde vexwarinê mir. Ji xwe çîrokên di romanê de tên gotin jî çîrokên li ser maseya vexwarinê hatine behskirin in.

Lehengê romanê Şvayk hinek ehmeq e –hinek na pir ehmeq e- û vê ehmeqiya wî gelek tiştên nedîtî tîne serê xwe. Helbet bi awayek ew ji van belayan xwe xilas dike. Dema şer derdikeve li kuçe û kolanên Pragê kuçikan difroşe lê wî jî tevlê artêşê dikin. Fîlm li vir dest pê dike. Ku çi bûyerek bibe Şvayk di binî de derdikeve û çi bûyerek bibe çîrokek Şvayk ya derberê vê bûyerê de heye. Ji xwe roman ji serdnapê ji van çîrokên paralel pêk tê. Nivîskar bûyerê dide sekinandin û dibê deqekî ez ji we re behsa çîrokek din bikim û dû re vegerim cihê xwe. Û wisa jî dike. Lê ve tu qutbûnek, aciziyek an jî ji romanê sarbûnek bi xwe re nayne.

Navê romanê bi tevayî wiha ye; “Şêrleşker Şvayk û serpêhatiyên wî yên di şerê cîhanê de” ye. Li Tirkî ji hêla Celal Üster ve ji Îngilizî hatî vergerandin. Zimanê resen a romanê Çekî ye. Ji xwe em di romanê de derbarê zimanê Çekî de ku dixwazin bê qedexekirin û zimanê Almanî cihê wî bê dagirtin rastê gelek tiştan tên. Haşek li vir jî helwesta xwe diyar dike û bi awayek van rexne dike.

Ji hêlek din ve dij-romanek şer e ku bi awayek gelek di cîh de û bi mînakên şarezayî ev helwesta xwe dide diyarkirin. Haşek, berê lûleya gotinên xwe dide serleşkerên “sermilê wan qelebalix” û rêveberên berê mirovan didin mezbahayên qada şer. Wek Kemal Varol di heypeyvînek xwe de dibêje (mealen); romanên şer ên serkeftî ne li eniyê bi derûniya kesên ji şer mane tên nivisîn.” Haşek jî wisa dike, ne bi behskirina; teqîna top û tivingan, ne bi qetîna mil û lingan ne jî bi rijîna xwîn û dil û rûviyan, bi behskirina çîrokek biçûk ku daxwaza şerxwazan tevlîhev dike. Bi me dide hîskirin ku “ehmeqek” bîna Şvayk jî şer tiştek ne tişt dibîne. Di ber re roman romanek mîzahî ye û peyvên orgo jî tê de bi zêdeyî derbas dibin.

Kesa ku beriya min romanê xwendibû û hevok bi hevok nêrînên xwe nivisandibû û bi qelemên rengorengo binê wan xêz kiribû ji min re rêberî kir. Xweda bejn û emrê wê dirêj bike!

Hin diyalogên di romanê de (ev vergera vergera vergerê ne ji ber ku roman ji Çekî li Îngilizî hatî wergerandin û ji wir jî bo Tirkî. Min jî ji Tirkî bo Kurdî):

“Li rûyê zemîn hejmara kesên ku tiştên eyb kirine ji hejmara kesên yiştên eyb nekirine deh qat pirtir e! Gotina mine w e ku di çavên xwe de mezin nekin.” (r. 79)

“Hewce nake ku leşker bifikire. Kesên bi ser wî re di dêlma wî de difikirin. Dema leşker dest bi fikirînê kir ji leşkerbûnê derdikeve, dibe berdûşek dera hanê. Bifikir, bifikir halê te gû ye…” (r. 120)

“Piştî ku dengê leşkeran hat birîn, li qawûşa 16. dengê teqîna sipiyên di nav pêçîkên girtiyan de dihat bihîstin.” (r.145)

“Di şer de ji bo tu tiştê sedemek nay gerîn. Ha tu li eniya şer hatî kuştin ha li mala xwe hatî daliqandin. Tu firqa wî nîne.” (r. 152)

“Destpêka amadehiya kuştina mirovan, her dem ya li ser navê xwedayek yan jî ji bo tiştek ku kes nikare xwe bigihînê ku mirovatî di hişê xwe de afirandî ye hatî kirin.” (r. 179)

“Mezbahayên bi xwîn ên dinyayê, bê guman ji pîrozkirinên keşeyan kêm nediman. Li her derê dinyayê papazên di artêşan de, di ayîna de ji bo ertêşên nanên wan dixwen ji xweda re dia dikin ku ew bi ser bikevin.” (r. 180)

“Gotina min ew e ku ewqas kirhbûn ku meriv dikaribû bigota xweşik in.” (r. 241)

“Dema şer berdewam dike zewac ehmeqî ye, kesên dema şer bûkbûn niha bî ne” (r. 264)

“Jiyan, naşibe dibistanên taybet ku keçên ciwan diçinê. Her kî/kê çawa be wisa diaxive. (r. 287)

“Meşa her ber bi pêş re anabasîs tê gotin” (r. 316)

“Şvayk got hûn mafdarin: “Mirov her çiqas înkar bike mukirhatin ewqas dijwar dibe, çiqas li xwe mukir bê înkarkirina ewqas zehmet dibe.” (r. 328)

Jaroslav Haşekê dema xwendina romanê
de rûyê wî her li ber çavên min bû.

Ji bo şer nêrînek nû jî bi pêş xistibû: Şer ji mo mirovahiyê nemetek ku nedihat dîtin bû, ji ber ku di şer de ne tenê kesê bi namûs û merivên baş di heman demê de kesên bênamûs û pespaye jî dihatin kuştin.” (r. 353)

“Tiştek wek lehengî tune xorto, hew çêlekên kêra ber stûyê xwe dibalêsin heye û qesabên di leşkeriyê de.” (r. 381)

“Dema mirov ji hev xatir dixwazin dibên bi hêviya hev dîtinê.” (r. 490)

“Heta ku leşker bi dizî xwarina serbazan bixwen Awusturya nikare di vê şerê de bi ser bikeve.” (r. 611)

“Gûyê leşkeran ku her yek ji wan ji netewek û ji baweriyek in tevlîhev dibin û dibin gubre.” (r. 706)

“Ez ewqas ehmeqek mezin im ku ji jina gundî re behsa ceh û genim dikim.” (r. 739)

“Qanûnek ku divê her kes baqil be nîn e.” (r. 767)

“Wisa bawer dikir ku qehpikek hişkêm zêdetir ji jinên hibir alastine zewq dida mêran.” (r. 824)

“Ka ji me re çîrokek bibêje em jê kêf bistînin.” (r. 840)

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Palyaço

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Nereye Gittiler Bu Ergani Ermenileri?

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Müslüm Üzülmez, Ergani’de Ermenilerden kalan yerlerin ayrıntılı haritasını çıkarıp, Osmanlı döneminden günümüze kadar bu yerlerin değişimini ve dönüşümünü anlatıyor.

Artık susmanın çok iyi olduğunu düşünüyorum.Zira kelimeler insanın duyduğu şeylerin hepsini anlatmaya yetmiyor.Yetersiz artık kelimeler…Andrei Tarkovsky’nin Ayna filminden

Uzun bir sessizlik döneminden sonra üzerinde tortulanmış tabuları yıkarak kendisine konuşma alanı açan Ermeniler ve sorunları, son yıllarda yerel tarih çalışmalarıyla, insana insanlığını daha içten hatırlatan hikayelerle görünür olmasını sürdürüyor.

Ağırlıklı yerel tarih, sözlü tarih çalışmaları olan bu eserler büyük bir boşluğu doldurmaktadırlar. Bu çalışmalar insanların zihninde hapishane duvarları gibi olan resmi tarih kalıplarını yıkmakta daha maharetli ve olayın insani boyutunu daha iyi hissettirmektedir. Sıradan insanın gündelik hayatını önümüze sunarken tarihin de daha da sivilleşmesini sağlıyorlar.

İsmail Beşikci Vakfı Yayınları’ndan çıkan yazar Müslüm Üzülmez’in “Ergani Tarihinin Saklı Sayfası: Ermeniler” adlı kitabı bu türden bir çalışma. Müslüm Üzülmez tarihsel bir kronoloji izleyerek Meryema Dağı’nın eteğine kurulmuş Ergani/Erxanî/Arğıni’de Ermeni ulusunun izini sürüyor. Sadece izini sürmekle kalmayıp günümüzdeki durumunu da ortaya çıkarıyor. Ergani sancağını; Asurlar, Persler, Ermeniler, Medler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Rumlar, Kürtler, Türkmenler, Moğollar, Selçuklular, Osmanlılar arasında el değiştirmesine kısa kısa değiniyor, bu el değiştirmelerle birlikte değişen yer adlarının haritasını çıkarıyor.

1946 tarihine kadar Diyarbakır Eyaleti’ne bağlı olan Ergani Sancağı Osmanlı Devleti’nin hakimiyetindeydi. 1946’da sancakta bulunan madenin etkisiyle ismi değiştirilerek Erganimaden olur.

Üzülmez, önemli tarihi kitaplara referans gösteriyor, diğer çalışmalardan alıntılar yapıyor ama en önemlisi de hala hayatta olan yaşlı kişilerden 1915 ve sonrası hakkında görüşler alıp bütün bu bilgileri iç içe harmanlıyor.

Osmanlı Devleti tarafından yapılan her yönetim değişikliğinde yereldeki insanların –kitapta Ergani’de oturanlar- sıkıntılarının, düzenle ilişkilerinin nasıl değiştiğini rahatlıkla görebiliyoruz. Osmanlı’nın yereldeki yöneticilerinin değişimi Ermeni Katliamı’na giden yolda ayak sesleri gibi. 18 Temmuz 1913-11 Kasım 1914 tarihleri arasında Erganimaden mutasarrıflığını yapmakta olan Ermeni Mihran Boyacıyan ve Dikran Mardirosyan’ın görevden alınması (s. 25) katliamın işaret fişeğiydi. Bunun yanında Üzülmez şehir salnamalerini inceleyerek 1915 öncesi Ergani de görev almış Ermenilerin isim ve görevlerini ortaya çıkarıyor.

Bu resmi görevlerin yanı sıra yazar, kişisel tanıklıklarından yolla çıkarak Ermenilerin 1915 öncesi Kürdistan’da ki durumlarına, sosyal hayat içindeki yerlerine, komşuluklarına, şakalarına, şehirleşme şekillerine genişçe değiniyor. Ermenilerin çökertilmesinden sonra birçok mesleğin nasıl sahipsiz kaldığını, birçoğunun da nasıl ortadan kalktığını ya olayları bizzat yaşamış ya da tanıklarından dinlemiş kişilerin anlatımıyla bize aktarıyor. Bir elin parmakları kadar azalan Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin bile nasıl isimlerinin önüne getirilen “dönme”, “gavur”, “fille” gibi kelimelerle ötekileştirildiklerinin ve hayatlarının çekilmez hale getirdiklerini örneklerle bize açıklıyor.(s. 27)

Felaketin boyutunu beklide en iyi anlatan katliamın gerçekleştiği yerde azalan insanların sayısı; 1814’te 1800 hane sayısı olan Ergani’nin 1938’de nasıl 530 haneye kadar gerilediğini kitapta açıkça görüyoruz. (s. 36) Katliamda sadece Ermeniler etkilenmiyor, Diyarbakır vilayeti sınırları içerisinde oturan – ve elbette diğer yerlerde dahil- Nasturiler, Keldaniler ve Süryaniler de zarar görüyor. Bir çok ailenin ev ve dükkanları yağmalanıyor, çocuk ve kadınlarına el konuluyor ve değerli eşyaların hepsi talan ediliyor. (s. 34)

Katliamdan esnasında ve sonrasında birçok kadın ve çocuğun evlatlık verildiği, evlatlık alındığı, bazılarına el konulduğu yazar bizzat gördüklerinden yola çıkarak anlatılıyot. Kadınlar evlenilmek ya da ev işlerinde hizmetçi olarak kullanılmak için alıkonuldular. Bazı ailelerin mal ve mülklerine konmak için kadınlarla evlenildi. (s. 57)

Yazar kitabın birkaç bölümünü katliamdan arta kalan insanların hikayelerine ayırmkış. Onların “ölümün beyaz yüzünü gördükten sonra nasıl eskisi gibi olmadıklarını” bu insanların hikayeleri üzerinden anlatıyor. Haço Usta, Parisli Ahmet, Gavur Papo…

Ergani’deki Ermeni mallarının kaderini de araştıran yazar, bu mallarla “milli sermaye”nin nasıl oluşturulduğunu, 1915’te el konulan zenginliklerle yetinmeyen devletin Varlık Vergisi’yle nasıl geride kalan Ermenilerin de bütün biriktirdiklerini yuttuğunu ayrıntısıyla açıklıyor. (s. 84)

Yazar Müslüm Üzülmez, Ergani’de Ermenilerden kalan yerlerin ayrıntılı haritasını çıkarıp, Osmanlı döneminden günümüze kadar bu yerlerin değişimini ve dönüşümünü anlatıyor. Kendisi de Erganili olan ve orada büyüyen Üzülmez, bu Ermeni yapılarının nasıl çocuk oyun alanları, hayvan ağılları olduğunu ve devlet tarafından teşvik edilmiş ‘hazine avcıları’ tarafından talan edildiğini bize ayrıntıyla aktarıyor. (s. 123-161)

Şayet yazarın sözleriyle yazının sonunu bağlayacaksak “susmanın değil konuşmanın, yazmanın zamanı.” (AT/EA)

Kitabın Künyesi: Müslüm Üzülmez, Ergani Tarihinin Saklı Sayfası: Ermeniler, İsmail Beşikci Vakfı Yayınları, 255 Sayfa, Nisan 2016

Biamag'ta yayınlanan kısma buradan ulaşabilirsiniz.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Qada înternetê ji bo kurdan warek nû ava dike

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Her çiqas kurd zêde di qada înternetê de nûbin û zêde bandorek wan tunebe jî nû nû bi bernameyên resen û serkeftî qada înternetê bo xwe fireh dikin. Bernamaya lêgerînê Egerîn û ferhenga înterkatîf Tirşik di van dawiya de yên herî berbiçav in.

Li dinyayê bikaranîna înternetê

Piştî bikaranîna alavên teknolojîk, dinya wek gundek piçûk hat binavkirin û navê serdemê wek serdema ragihandinê hat gotin. Di vî derdemê de tişta herî balkêş û mezin dîtin û bikaranîna înternetê bû. Rêjeya bikaranerê înternetê rewşê bandora wê bi zelalî radixe ber çav. Li tevayê dinyayê de 2.7 milyar kes înternetê bi kar tîne, ev li gor serjimara dinyayê ji sedî 39 ye. Bikaranîna înternetê di sala dawî de ji sedî 208 zêde bûye. Ji van bikaranêran ji sedî 35 li parzemîna Asyayê ye, ji sedî 28 li parzemîna Ewrûpayê ye, ji sedî 20 jî li Emrîkaya Bakûr e. Bi 211 milyon bikaranêrê xwe Emrîka welatê herî zêde înternet tê bikar tîne ye, di rêza dûyemînde bi 137 milyon bikaranêrê xwe Çîn heye. Di înternetê de zimanê herî belavbûyî îngîlîzî ye, li pey wî çînî, espanyolî tê.

Di înternetê de rewşa kurda

Her çiqas rêjeya bikaranîna înternetê di nav kurdan de ne ewqas zêde be jî aqtîfbûna kurdan wan derdixe pêş. Kurd bi piranî piştê salên 2000’an înternetê nas kirin. Piştî naskirina înternetê kurda berga xwe fire kir, li gor xwe bernameyan çêkir û bo karên xwe yê kesane û civakî bi awayek aktîf bi kar anîn. Sedema zêde bi kar anîna înternetê wek qadek azad tê dîtin û bi rehetî dikarî xwe bigînî tiştê ku dixwazîn. Bi teybetî rewşa kurda li ber çav bê girtin ku di nav dewletan de hatî perçekirin û sînorên fîzîkî di navbera wan de hatî danîn, bi hezaran kes li dîasporayê dijî girîngiya înternetê derdikeve holê. Bi saya înternetê sînorên di nava kurda de bi bê astengî dikare bê rakirin, bi rehetî û awayek ekonomîk dikarin bi hev re bikevin pêwendiyê.

Astengiyên di înternetê de

Di înternetê de astengiya herî mezin ew e ku zimanê kurdî nayê naskirin bi kar anîna wî hinek zehmetiyan derdixe pêş. Di piraniya bername û lêgerînan de zimanê kurdî tuneye. Astengiyek jî ew e ku dewletên ku bixwazin bi rehetî dikarin li ser kurda, di qada înternetê de sansûrê pêk bînin. Herî dawî bernamaya bi 1,2 milyar bikaranerê xwe Facebook bi dehan rûpelê siyasî, çandî, dîrokî yên kurda girt. Berpirsiyarê Facebook Richard Allan bi alîgirtiya “rêxistinên terorîst” sedem nîşan da. Li hember van astengiyan piraniya aqademîsyen û lêkolînvan, kurda wek kesên ku herî çalak înternetê bi kar tîne destnîşan dikin.

Bi kurdî biger

Ji ber ku sazî û dezgehên di wî warî de alîkarî bikin tune ye piraniya kar kesane dimînin û ev jî dibe sedem ku zêde dom nekin. Ji wan teşebûsan yek jî motora lêgerînê ye ku ev demek kin e ketiye xizmetê. Derbarê armanca Egerînê de kordînotorê Egerînê Kawa Onatli got ku: “Teknolojîya înternetê bûye aleta herî bi qewet di tevahîya çandên dewletan de. Her roj piranîya milletên cîhanê dikarin bê sînor înternetê bi zimanê xwe bi kar bînin. Lê belê 40 milyon kurd ji firsenda gelek înformasyon, perwerdehî û kar bê par dimînin ji ber kû nikarin înternetê bi kurdî bi kar bînin.” Onatli di berdewamiya axaftina xwe de balê dikşîne ser zimanê kurdî di qada înternetê de û waha dibêje: “Ji bo ku em kurd bikaribin wek millet pêşkevin, zimanê xwe biparêzin û bibin yek weka milletên din pewîst bû ku internet bi kurdî jî hebe.”

Onatli derbarê Egerînê de jî van agahiyan da me: “Egerîn yekem motora lêgerînê ya bi kurdî ye, ketiye nav lîsteyaya motorên lêgerînê yên cîhanê. Egerîn hemû malperên kurdî berhev dike û tîne berdest. Dema ku mirov li ser Googlê lêgerîna bi kurdî dike, google tîpên kurdî digoherîne û li şûna encamên kurdî, encamên bi zimanên din jî nişan dide. Bi saya Egerîn Blogê Mirov dikare bi hêsanî ji xwe re blog veke û li ser înternetê binivîse û yê bixwaze dikare nivîsên te bişopîne û belav bike. Egerîn Nûçe ji hemû ajans û nûçe portalên kurdî nûçeyan berhev dike û pêşkeş dike. Her wiha bi navê Egerîn Ferheng Egerîn Vîdeo Egerin TV & Radio bernameyên me yê dixebitin jî heye.”

Tirşik hinek tirşe lê xweş e

Di înternetê de malperên herî balkêş û tê hezkirin ferhengên înteraktîf in. Ji ber ku piraniya bikaranerên înternetê dixwazin bi xwe agahiyan barkin înternetê, agahiyê heye biguherînin û li gora xwe serast bikin. Tirşik.net jî ji wan ferhengan yeke ku balê dikşîne ser xwe. Avakarê Tirşikê Si_murg56 beriya ku Tirşikê ava bike bernamaya wergerandinê wergerîne.comê xist xizmetê Si_murg56 armanca tirşikê wiha bi lêv kir: “Tirsik.net ji ber pêdiviyeke berbiçav ava bû. Dema hûn li înternetê binêrin, tu malperek rast û dûrist tune ku kurd lê bicivin û bi zimanê xwe li ser siyasetê, sporê, zanistê, multimediayê û hwd. biaxivin. Platformek tune bû ku stranbêj, hunermend û siyasetmedarên kurd werin rexnekirin û ev kes jî bikarin fikrên xelkê yên derbarê xwe de bişopînin.” û wiha domand: “Armancên tirşikê zehf in lê ya herî girîng ew e ku li ser înternetê platformek kurdî were avakirin ku hemû kurd lê bicivin, hev û din rexne bikin, henekan bikin, bi hev re bikenin û pevçûnê bikin û bi parvekirinê zanîna hev zêde bikin û kurdiya xwe jî pêş ve bibin. û ji bo nifşên nû, danegeh û arşîvek kurdî bihêlin, ansîklopediyek bihêlin ku tê de derbarê her tiştî de agahî û şîroveyên kurdî hebin.”

Di qada înternetê de kêmasiya mezin ewe ku kurdî zêde nay bi kar anîn. Herî dawî bo di Googleyê de ziamanê kurdî cih bigre qampanyaya îmzeyê hati destpêkirin. Si_murg56 derbarê bi kar anîna zimanê kurdî de mixabiniyê xwe anî ziman û got ku: “ Hê di asta destpêkê de ye. Malperên ku xwerû kurdî ne, hindik in û ew jî malperên nûçeyan in. Ji ber ku naveroka malperên kurdî qels in, bala kurdan nakişînin Bi hatina tirşikê jî em bawer in ku wê gelek kurd êdî bikarin bikevin înternetê û tenê li malperên kurdî bigerin û bêyî ku bikevin malperên bi zimanên din, gera xwe xelas bikin."

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Şêwir tamarên wêjeya kurdî ye

Ji klavyeya xewname

Xwendin

0 Şirove hatî kirin

Şêwira Xwandina Edebiyata Kurdî ku ev çar sale civînên wêjeya kurdî dike, civîn û xwendinên xwe yê wêjeyê didomîne. Endamên Şêwira Xwendinê ji du hefta carek kom dibin û li ser berhemek kurdî nêrîn û ramanên xwe di çarçoveya wêjeyî de bi hev re perve dikin.

Piştî nivisandina romana yekem Şivanê Kurmanca vir ve di wêjeya kurdî de gelek guherîn çêbû. Meriv vê guherînê herî ber bi çav di hejmara pirtûkên hatî çapkirin de dikare bibîne. Li gor îstatîstîkê di malpera Diyarnamê de hatî weşandin; di sala 1010’an de 115 heb, 1011’an de 144 heb, 1012’an de ..... heb, 1013’an de 224 heb pirtûkên bi kurdî hatine çapkirin. Her diçe hejmara weşanxanê kurdî zêde dibin. Li ber govarên hene govarên nû jî dest bi weşanê dikin. Her sal bi hezaran xwandekar ji saziyên kurdî yê qursên ziman didin mezûn dibin. Li bakûrê Kurdistanê di çend zanîngehê dewletê de beşên kurdî hat vekirin û ji van beşan gelek xwandekar mezûn bûn. Van pêkhatinên ber bi çav bandorek erînî li berhemdayîna kurdî kir.

Piştî Şêwira Xwandina Edebiyata Kurdî ya Stenbolê; li Diyarbekirê Klûba Xwendinê ya Diyarbekir, li Qosera Mêrdînê Koma Xwendinê a Qoserê li Sêrtê Koma xwendina Botanê hat avkirin. Herî dawî xwandekarên Beşa Kurdî ya Zanîngeha Çolîgê bi navê Klûba Xwendinê ya Çewlîgê komek ava kirin. Bê van komên şêwira xwandinê gelek komên din li deverên deverên Kurdistanê civînên bi vî rengê dikin. Ji van koman ya Diyarbekirê dest bi derxistina govara Wêje û Rexne kir û hejmara xwe ya dûyemîn weşand û koma Mêrdînê jî dest bi derxistina govarek bi nave Zarema kir. Di heman demê de çend nivîskarên kurd ji van koman derketin.

Her çiqas rêjeya berhemên wêjeyî di kurdî de ber bi zêdebûnê de biçe jî berhemên rexneyî yên derbarê wêjeyê de kême. Ev dibe sedem ku xwandevanê kurdî nikarebe berhemên teorî, raxne, lêkolîn bi zimanê xwe bixwîne. Bi vî pêdiviyê çar sal berê li Stenbolê xwandevanên kurdî bi armanca nirxandina berhemên wêjeyî bi navê Şêwira Xwandina Edebiyata Kurdî komek ava kirin. Endamê Şêwira Xwandinê Hesen Ildiz diyar kir ku” heta niha me wek Şêwira Xwandinê nêzikî 60 pirtûkên wêjeya kurdî xwand piraniya vana roman û çîrok bû. Bi saya Şêwira Xwandina xwandinê kurdî di jiyana me de cihek gelek ber bi çav girt.” Ildız derbarê kesên tên civînê de got ku:” piraniya başdarvanên me ji pîşeyên cihê cihê ne. Hin ji wan xwandekar in, hinêk ji wan mamoste ne, hin dixtor, hin rojnamevan in, hinek jî ji wan bêkar in.”

Endamê Şêwira Xwandinê Leyla Turhan derbarê girîngiya Şêwirê de hestê xwe waha bi lêv kir:” Şêwir, ji bo meraqdarên wêjeya kurdî platformeke hevpare bi ya min. Xwendekar ji bo heman pirtûkê nerînên cur bi cur dikare bibîne her wiha dikare bi wan nerînan sentezeke nû li gori xwe çêbike.” Turhan derbarê bandora Şêwira Xwandinê li rexnegiriya kurdî de jî bal kişand bi her awayê nirxandina pirtûkê û got ku:” em îro dibînin ku rexnegir tenê di eksena rexneyê de, bi berfirehî kovaran derdixînin. Ev gavek başe lê gavek derengmayî ye jî. Bi ya min rexnegirî hîna xwe ji sekna ji aliyê temamî baş an temamî xirap xelas nekiri ye. Di berhemekê de erenî û neyeniyên berhemê zû bi zû nayên cem hev lê di şewirê de ji ber ku dîtin pir in, berhem essehî bi gelek awayan tê nirxandin, yanê bandoreke wê avaker heye. Bi saya Şêwira Xwandinê min kêmasiyê xwe ferq kir û hînê min kir ku ez çawa nêzê berhemek bibim.”

Endamê Şêwira Xwandinê Ferhad Girêşêran bal dikşîne ser xwandinên komî û dibê ku bi vê rêyê xwendinên kurdî ber bi çav dibe. Girêşêran dibê ku:"Ez destpêkirina şêwirê weke xwesteka xwendevanan ya gihîştina yên weke xwe dibînim. Erê her xwendevanî di mala xwe de dixwend lê ev xwendinana li cihê xwe diman. Loma xwendevanan hewl dan ku ev xwendinana li cihê xwe nemînin, bigihên hinên din. Bi vê yekê jî xwendina Kurdî û xwendevanê Kurdî jî bêtir berçav bû. Ev yeka ew mirovên ji hêla hizrî de nêzî hev ji hêla fizîkî jî nêzî hev kir. Piştî vê jî bi bandora hin guhertinên siyasî û çandî jî li gelek cihên cur be cur şêwirên nû hatin lidar xistin. Hilbet ev yeka jî cihê kêfxweşiyê ye bo me." Girêşêran balê dikşîne ser pêşketina rexnegiriya kurdî û dibê "di destpêkê de kurdbûna berhemek besbû lê dû re xwandevan di berhemê de dest bi gerîna tiştên din jî kir.Çawa ku hejmara berheman zêde dibe hejmara nivîsên rexneyî û rexnevanan jî zêde dibe û ewê hê jî zêde bibe. Şêwir jî di vir de ji bo xwendina berhemekê dikare hin perspektîfan dîne ber xwendevanan. Ev yeka jî ez dibêm ewê qalîteya xwendinê jî û pê re qalîteya berheman jî zêdetir bike.”

Endamê Şêwira Xwandinê Çetoyê Zêdo jî der barê armancê Şêwirê de dibê ku armanca me ewbû ku "bikaribin xwendevanên wêjeya Kurdî li hevdu bicivînin." Zêdo:"Bi beşdarbûna xwîner re, berhema tê nirxandin pêrgî gelek çavderiyên resen tê. Mirov dikare bi hêsanî bibêje her xwendevan bi tevlêbûna xwe, deriyeke xwendinê vedike û bi komê re par ve dike."got û waha lê zêde kir:" Bi ya min xwendinên bi forma şêwirê, bi çend gavan nêztir î rexneya wêjeyî ye. Ji ber ku platformeke vekirî û bi tevlêbûna xwendevanên xwe nirxandinê hêsantir dike.Her ku xwendin û xwendevan zêde dibe; rexne jî û wêje jî li gora vê zêdebûnê para xwe hildigire."

Şêwira Xwendinê xwendinên xwe yê wêjeyî ku du hefta carek berhemek kurdî dixwenîn û li ser dîtinên xwe dibêjin berdewam e.

Xwendinê bidomîne Gotina xwe bibêje

Kaydol: Kayıtlar ( Atom )

□•●xewnazad●•□

Andrei Tarkovsky: Divê em tecrubeyên xwe bijîn; tecrube ji kesên din wek mîrate namîne

Çendî geram le şaran Nem dî kes wek to ciwan bê

Şêrleşker Şvayk û çîrokên wî yên em jê kêf distînin.

Palyaço

Nereye Gittiler Bu Ergani Ermenileri?

Müslüm Üzülmez, Ergani’de Ermenilerden kalan yerlerin ayrıntılı haritasını çıkarıp, Osmanlı döneminden günümüze kadar bu yerlerin değişimini ve dönüşümünü anlatıyor.

Qada înternetê ji bo kurdan warek nû ava dike

Şêwir tamarên wêjeya kurdî ye

İzleyiciler

Recent Posts

Recent Posts

Facebook

Jêvegirtineke

Kötüye Kullanım Bildir

Derheqê min de

Featured post

Kes li kokê nafikire!

Dest neêşît!

Bu Blogda Ara

Ji qotîka min!

peyvên xwoş

Popüler Yayınlar

Sayfalar

Social Media Icons 2

Facebook

Recent Posts

Facebook

Social Media Icons 2

Social Media Icons 2

Tags

Subscribe